به گزارش کردپرس، ترکیه قصد دارد جایگاه خود را به‌عنوان تأثیرگذارترین بازیگر خارجی در سوریه تثبیت کند. ترکیه پس از آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱، روابط نزدیکی با گروه‌های جهادی مخالف حکومت بشار اسد، از جمله هیئت تحریر الشام که رهبری حمله نهایی علیه اسد را بر عهده داشت، برقرار کرد. پس از سقوط حکومت بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴، احمد الشرع، رهبر تحریرالشام، به‌عنوان رئیس‌جمهور انتقالی سوریه منصوب شد. ترکیه برای پیشبرد اهداف خود در سوریه و گسترش نفوذ منطقه‌ای، دولت جدید سوریه را به‌عنوان یک حکومت میانه‌رو معرفی می‌کند. با این حال، هم الشرع و هم هیئت تحریرالشام همچنان در فهرست گروه‌های تروریستی ایالات متحده و سازمان ملل قرار دارند زیرا ارتباطات عمیقی با القاعده داشته‌اند. در مطلب زیر که در وبسایت بنیاد دفاع از دموکراسی ها منتشر شده، ۱۰ نکته کلیدی درباره استراتژی و نفوذ ترکیه در سوریه بررسی شده است.
۱- اردوغان و بشار اسد زمانی دوستان نزدیک هم بودند
حافظ اسد، پدر بشار، در دهه ۱۹۹۰ سیاست‌هایی را برای بی‌ثبات کردن ترکیه در پیش گرفت. او اعضای حزب کارگران کردستان ترکیه یا پ.ک.ک را که از سوی آنکارا و واشنگتن به‌عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شده است، در سوریه پناه و آموزش داد. این تنش‌ها در سال ۱۹۹۸ ترکیه را تا مرز حمله نظامی به سوریه پیش برد که در نهایت به اخراج عبدالله اوجالان، رهبر پ.ک.ک از سوریه انجامید. پس از به قدرت رسیدن بشار اسد در سال ۲۰۰۰، روابط بین دو کشور بهبود یافت. سیاست «تنش صفر با همسایگان» اردوغان باعث تقویت روابط سیاسی و اقتصادی میان ترکیه و سوریه شد. این نزدیکی تا جایی پیش رفت که در سال ۲۰۰۹، اردوغان و اسد همراه با خانواده‌هایشان تعطیلات را در شهر بدروم ترکیه سپری کردند.
۲- اردوغان علیه بشار اسد اقدام کرد تا یک حکومت اسلام‌گرای سنی در سوریه ایجاد کند
با آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱، اردوغان به‌سرعت از اسد فاصله گرفت زیرا سقوط حکومتسوریه را اجتناب‌ناپذیر می‌دید. ترکیه در این شرایط فرصتی یافت تا یک دولت اسلام‌گرای سنی، وفادار به آنکارا و تحت تأثیر ایدئولوژی اخوان‌المسلمین در سوریه مستقر کند. دولت ترکیه با اپوزیسیون سنی سوریه که از سلطه اقلیت علوی در حکومت ناراضی بود، هم‌پیمان شد. در اوت ۲۰۱۱، ترکیه از تشکیل شورای ملی سوریه در استانبول حمایت کرد. این شورا ظاهراً چندین گروه مخالف را گرد هم می‌آورد اما در واقع تحت تسلط اخوان‌المسلمین سوریه بود.
۳-ترکیه از مخالفان سوری و گروه‌های جهادی حمایت تسلیحاتی کرد
سازمان اطلاعات ترکیه یا میت، از اوایل ۲۰۱۲ با ارسال سلاح، پول و تجهیزات لجستیکی به مخالفان سوری از آن‌ها حمایت کرد. این کمکها حتی پس از آشکار شدن فعالیت‌های افراط‌گرایانه برخی گروه‌ها، از جمله احرار الشام و جبهه النصره (شاخه القاعده در سوریه)، ادامه یافت. این گروه‌ها که از سوی ایالات متحده و سازمان ملل به‌عنوان سازمان‌های تروریستی شناخته شده بودند، به حمایت‌های لجستیکی و تسلیحاتی ترکیه وابسته شدند. در همین زمان، داعش و سایر گروه‌های جهادی از مرزهای باز ترکیه برای انتقال پول، تسلیحات، فروش نفت قاچاقی و جابجایی جنگجویان خارجی به سوریه بهره‌برداری کردند.
۴-ترکیه از سال ۲۰۱۷ بر شمال سوریه تسلط یافت
ترکیه در سال ۲۰۱۷، ترکیه ارتش ملی سوریه را تأسیس و تأمین مالی کرد؛ نیرویی که متشکل از گروه‌های مسلح سکولار و جهادی بود. این نیرو مأموریت داشت امنیت پایگاه‌های نظامی ترکیه در شمال سوریه را تأمین کند و در کنار نیروهای ترکیه علیه کردهای سوریه بجنگد. اردوغان همچنین از این منطقه به‌عنوان یک منطقه حائل استفاده کرد تا آوارگان سوری را در آن اسکان دهد و در نهایت پناهجویان سوری مقیم ترکیه را به این مناطق بازگرداند. از سال ۲۰۱۹، نفوذ مستقیم ترکیه بر شمال غرب سوریه افزایش یافت؛ به‌طوری که آنکارا اقدام به انتصاب مقامات محلی، ایجاد نهادهای دولتی مانند دفاتر پستی و جایگزینی لیر ترکیه به‌جای واحد پول محلی کرد.
۵- ترکیه تمرکز خود را به مبارزه با نیروهای کرد سوریه معطوف کرد
مداخله نظامی روسیه در سال ۲۰۱۵ به نفع بشار اسد تهدید فوری ترکیه علیه دمشق را خنثی کرد. هم‌زمان، یگان‌های مدافع خلق کرد سوریه یا (YPG) با حمایت ایالات متحده، کنترل بر شمال سوریه را گسترش دادند تا داعش را عقب برانند. آنکارا که نگران شکل‌گیری یک حکومت خودگردان کردی در امتداد شمال سوریه بود، تمرکز خود را به جلوگیری از این مسئله معطوف کرد. اردوغان YPG را به دلیل ارتباط سازمانی با PKK یک تهدید تروریستی برای ترکیه دانست، اما واشنگتن حمایت خود از YPG را افزایش داد و این گروه را به هسته اصلی نیروهای دموکراتیک سوریه تبدیل کرد. آنکارا بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹، سه عملیات نظامی علیه مناطق تحت کنترل کردها انجام داد که این حملات، عملیات نیروهای دموکراتیک سوریه علیه داعش را مختل کرد و امنیت نیروهای آمریکایی را نیز به خطر انداخت.
۶- ترکیه از گروه‌های سوری متهم به نقض شدید حقوق بشر حمایت کرد
در حالی که نیروهای ارتش ملی سوریه از حمایت آنکارا برخوردار بودند، این گروه‌ها بارها به ارتکاب نقض جدی حقوق بشر علیه جوامع کرد در مناطق تحت اشغال ترکیه متهم شدند. در آگوست ۲۰۲۴، وزارت خزانه‌داری آمریکا دو گروه شبه‌نظامی برجسته ارتش ملی سوریه یا ارتش آزاد سابق سوریه، یعنی تیپ سلیمان شاه و تیپ حمزه را به دلیل ارتکاب جرایمی از جمله آدم‌ربایی، اخاذی، شکنجه و خشونت جنسی تحریم کرد. گزارش‌های حقوق بشری وزارت خارجه آمریکا بارها ترکیه را در این تخلفات مقصر دانسته و به گزارش‌های سازمان ملل اشاره کرده است که نشان می‌دهد «مقامات ترکیه به‌طور مکرر در مراکز بازداشت ارتش ملی سوریه حضور داشته‌اند.در این مکانها افراد شکنجه شده بودند.»
۷- ترکیه به اصلی‌ترین رابط با هیئت تحریر الشام تبدیل شد
با وجود اینکه ترکیه هیئت تحریرالشام را به‌عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرده بود—همان‌طور که ایالات متحده، سازمان ملل و بسیاری از کشورهای اروپایی نیز چنین کردند—آنکارا همچنان با این گروه ارتباط و همکاری داشت. تا پیش از انحلال تحیریالشام در ۲۹ ژانویه ۲۰۲۵، ترکیه به‌طور غیرمستقیم از آن حمایت می‌کرد. این کمکها شامل استقرار نیروهای ترکیه در استان ادلب تحت کنترل تحریرالشام برای جلوگیری از حملات دولت سوریه و هدایت کمک‌های بشردوستانه و تجارت به شمال سوریه می شد که به این گروه در کسب مشروعیت در میان مردم کمک می‌کرد.
۸-ترکیه به سرعت روابط خود را با دولت انتقالی سوریه تقویت کرد
آنکارا چند روز پس از سقوط حکومت بشار اسد، دفتر نمایندگی دیپلماتیک خود را در سوریه بازگشایی کرد. هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه و ابراهیم کالین، رئیس سازمان اطلاعات ترکیه شخصاً با رهبران سابق تحریرالشام در دمشق دیدار کردند. احمد الشرع، رئیس‌جمهور دوره انتقالی سوریه در اوایل فوریه ۲۰۲۵، با اردوغان در کاخ ریاست‌جمهوری در آنکارا ملاقات کرد. اردوغان حمایت کامل ترکیه از دولت جدید را اعلام و از تعهد الشرع به مبارزه با «گروه‌های تروریستی»، از جمله داعش و نیروهای دموکراتیک سوریه که تحت حمایت آمریکا هستند، تمجید کرد. در مقابل، الشرع تأکید کرد که اجازه نخواهد داد از خاک سوریه برای تهدید ترکیه استفاده شود و هرگونه خودگردانی کردها را رد کرد.
۹- اردوغان تلاش می کند رئیس‌جمهور جدید سوریه را فردی میانه‌رو جلوه دهد
الشرع وعده داده است که حکومتی فراگیر و اهل مدارا ایجاد کند؛ ادعایی که ترکیه سعی می کند با سخنرانی‌های وزیر خارجه خود، که بر ضرورت تشکیل کشوری بدون تبعیض مذهبی یا قومی تأکید دارد، آن را تقویت کند. در صورتی که جامعه جهانی رژیم جدید سوریه را معتدل تلقی کند و تحریم‌های اقتصادی دوران بشار اسد را کاهش دهد، ترکیه می‌تواند نقش اصلی را در بازسازی سوریه ایفا کند. با این حال، در عمل، الشرع به وفاداران تحریرالشام که با ایدئولوژی اسلام‌گرایانه او همسو هستند، قدرت بخشیده و بستگان خود را در سمت‌های کلیدی منصوب کرده است. او که در زمان جنگ با اسد با نام «ابو محمد الجولانی» شناخته می‌شد، برای کاهش نگرانی‌های غرب، ارتباط تحریرالشام با القاعده را قطع کرد اما این گروه همچنان به ایدئولوژی سلفی-جهادی پایبند ماند.
۱۰- اردوغان امیدوار است سوریه به سکوی پرتابی برای نفوذ منطقه‌ای ترکیه تبدیل شود
آنکارا قصد دارد از دولت انتقالی الشرع برای تقویت نفوذ منطقه‌ای خود استفاده کند. اردوغان به دنبال استقرار یک رژیم مطیع در دمشق است که به ترکیه کمک کند خود را به‌عنوان قدرت برتر در منطقه شام معرفی کند. ترکیه اعلام کرده که آماده ارائه کمک نظامی، آموزشی و حمایت از بازسازی سوریه است و شرکت‌های ترکیه‌ای برای مشارکت در بازسازی این کشور قراردادهای پرسودی دریافت خواهند کرد. در فوریه ۲۰۲۵، مذاکراتی میان سوریه و ترکیه برای ایجاد یک پیمان دفاعی مشترک آغاز شد که شامل تأسیس پایگاه‌های هوایی جدید ترکیه در مرکز سوریه و آموزش ارتش جدید سوریه خواهد بود. اردوغان همچنین از دمشق می‌خواهد که در از بین بردن نیروهای دموکراتیک سوریه به آنکارا کمک کند و احتمال یک حمله نظامی گسترده ترکیه علیه نیروهای کرد را مطرح کرده است، اقدامی که به او کمک خواهد کرد در داخل کشور به‌عنوان رهبر سرسختی علیه تروریسم جلوه کند.
منبع: انستیتو بنیاد دفاع از دموکراسی ها
نظر شما