به گزارش کردپرس، مارس ۲۰۲۵ بدون شک بدترین ماه تاکنون برای پهپاد بومی «بایراکتار آکینجی» ترکیه بوده است؛ چرا که دست‌کم دو فروند از آن در عرض تنها دو هفته در آفریقا و خاورمیانه، آن هم در شرایطی متفاوت سقوط کرده‌اند.

در شب ۳۱ مارس تا ۱ آوریل، یک پهپاد در حوالی منطقه روستایی تینزاواتن در شمال شرقی مالی که ارتش مالی در مرز با الجزایر درگیر نبرد با گروه‌های مسلح است، سقوط کرد. نیروهای «جبهه آزادی‌بخش ازواد» خود را به محل حادثه رساندند و لاشه پهپاد را به‌طور گسترده تصویربرداری کردند.

الجزایر مدعی شد که یک «پهپاد مسلح شناسایی» را که وارد حریم هوایی‌اش شده بود، سرنگون کرده است. مالی اما صرفاً تأیید کرد که یکی از پهپادهایش در حال انجام مأموریت شناسایی در منطقه سقوط کرده و اعلام کرد که مشغول بررسی حادثه است. چه این پهپاد هدف قرار گرفته باشد و یا بر اثر نقص فنی سقوط کرده باشد، در هر صورت این رویداد برای باماکو شرم‌آور است؛ چرا که تنها دو فروند پهپاد آکینجی از ترکیه دریافت کرده و در سال ۲۰۲۴ آنها تحویل گرفته است.

این حادثه ممکن است موجب نگرانی در آنکارا نیز بشود؛ به‌ویژه که تنها دو هفته پیش‌تر، یک پهپاد آکینجی دیگر متعلق به ترکیه در منطقه کردستان عراق سقوط کرد. دشمن اصلی ترکیه، یعنی گروه مسلح پ.ک.ک، ویدئویی منتشر کرد که در آن نیروهایش این پهپاد را هدف قرار داده و سرنگون می‌کنند. در سال گذشته، گزارش‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهد پ.ک.ک ممکن است به پهپادهای پرسه زن دست یافته باشد—پهپادهای انتحاری‌ که به حسگرهای نوری و سنسورهای مجاورتی مادون قرمز مجهزند و در منطقه‌ای مشخص پرسه می‌زنند تا هدفی مانند پهپاد را پیدا و نابود کنند.

فارغ از آنچه پ.ک.ک از چه ابزار نظامی استفاده می‌کند، در هر حال، این اقدامات نشان داده که توانسته تعداد فزاینده‌ای از پهپادهای ساخت ترکیه را در سال گذشته سرنگون کند.

همین وضعیت درباره نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) به رهبری کردها در سوریه نیز صادق است. از اواخر ۲۰۲۴، گزارش‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهد این گروه نیز به قابلیت‌های ضد پهپادی دست یافته یا آنها را توسعه داده است. این نیروها موفق به سرنگونی پهپادهای «بایراکتار تی‌بی۲»، «آکسونگور» و «آنکا» شده‌اند. حتی یک بار به‌اشتباه یک پهپاد آمریکایی «MQ-9 ریپر» را هدف قرار داده‌اند که آن را به‌غلط هدفی تهدیدآمیز تشخیص داده بودند.

پهپادهای ترکیه که در شمال شرقی سوریه سرنگون شده‌اند، همگی از نوع پهپادهای رزمی ارتفاع متوسط و با ماندگاری متوسط (MALE) هستند. پهپاد تی‌بی۲ به‌ویژه ارزان‌قیمت است و برای تداوم عملیات حتی در شرایطی که تلفات بالا باشد، مناسب است. اما آکینجی از نوع پهپادهای ارتفاع بالا و با ماندگاری زیاد (HALE) است که حسگرهای بسیار پیشرفته‌تری دارد، محموله سنگین‌تری حمل می‌کند و توانایی حمل مهمات پیچیده‌تر از جمله موشک‌های بالستیک پرتاب‌شونده از هوا و حتی موشک‌های هوا به هوا را دارد.

هرچند قیمت بالای این پهپاد ممکن است باعث شود مانند تی‌بی۲، که پراستفاده‌ترین پهپاد صادراتی جهان است، خریداران زیادی نداشته باشد، اما ترکیه تاکنون با دست‌کم ۱۱ کشور برای صادرات آکینجی قرارداد امضا کرده است. با این حال، سقوط‌ های مکرر این نوع پهپاد در کردستان عراق و مالی ممکن است از نظر فروش خبر خوبی نباشند.

اگر واقعاً نیروی هوایی الجزایر پهپاد مالی را سرنگون کرده باشد و نه گروهی شورشی، آن‌گاه این حادثه از نظر وجهه جهانی آکینجی آسیب کمتری خواهد داشت. چرا که تقریباً هیچ پهپادی در برابر جنگنده‌های پیشرفته‌ای که به موشک‌های هوا به هوای دوربرد مجهزند یا سیستم‌های پدافند هوایی پیشرفته، شانس زیادی ندارد. مثلاً ایران در ژوئن ۲۰۱۹ یک پهپاد جاسوسی RQ-4A آمریکا را که در ارتفاع ۶۵ هزار پایی پرواز می‌کرد، با سامانه دفاع هوایی «سوم خرداد» بر فراز تنگه هرمز سرنگون کرد. البته گروه‌های غیردولتی به چنین سیستم‌هایی دسترسی ندارند.

با این که آکینجی نیز پهپادی از نوع HALE با سقف پروازی حدود ۴۵,۱۱۸ پا معرفی شده، اما دو پهپادی که در مالی و کردستان عراق سرنگون شدند، احتمالاً در ارتفاعی بسیار پایین‌تر پرواز می‌کرده‌اند؛ بنابراین در برابر پهپادهای پرسه زن یا حتی موشک‌های دوش‌پرتاب آسیب‌پذیر بوده‌اند. حوثی‌های یمن نیز با استفاده از این سلاحها چندین پهپاد آمریکایی ریپر را در ماه‌های اخیر سرنگون کرده‌اند.

کشورهای آفریقایی که آکینجی خریداری کرده‌اند، این پهپادها را برای مقابله با نیروهای شبه‌نظامی تهیه کرده‌اند اما تنها تعداد بسیار محدودی از آن را در اختیار دارند. بنابراین، هرگونه تلفات بلافاصله ضربه بزرگی به‌شمار می‌رود. به‌عنوان مثال، سقوط آکینجی در مالی، در همان لحظه معادل از دست رفتن نیمی از ناوگان کوچک این کشور بود.

ترکیه همچنین در مارس گذشته دو پهپاد آکینجی به سومالی تحویل داده تا به نبرد موگادیشو با گروه افراطی الشباب کمک کند. اگر یکی از این پهپادها نیز سرنگون شود—به‌ویژه اگر توسط نیروهای الشباب—این اتفاق می‌تواند از نظر صادرات این نوع ابزار نظامی بسیار آسیب‌زننده باشد؛ آسیبی که با از بین رفتن پهپادهای ارزان‌تری مانند تی‌بی۲ احساس نمی‌شود. (پانصدمین فروند تی‌بی۲در ژوئن ۲۰۲۳ از خط تولید خارج شد.)

کشور مغرب، رقیب اصلی الجزایر نیز نخستین محموله از پهپادهای آکینجی را در فوریه ۲۰۲۵ دریافت کرد. مغرب پیش‌تر در سال ۲۰۲۱ تی‌بی۲ خریداری کرده و در درگیری‌های خود با جبهه پولیساریو در صحرای غربی از پهپادهای مسلح استفاده کرده است. بی‌شک رباط حادثه سرنگونی پهپاد مالی را با دقت دنبال کرده و ممکن است از این پس برای اجتناب از بروز خسارت، از پرواز آکینجی‌ها نزدیک مرز الجزایر خودداری کند.

در ماه‌های اخیر، ترکیه در خاورمیانه چندین پهپاد از دست داده است؛ آن هم نه فقط یک مدل بلکه دست‌کم چهار مدل بومی مختلف. اما از دست رفتن دو آکینجی در عرض دو هفته احتمالاً از بقیه مهم‌تر است؛ چرا که آکینجی پیشرفته‌ترین پهپادی است که تاکنون ترکیه هم در ناوگان نظامی خود به‌کار گرفته و هم صادر کرده است.

در نهایت، گذر زمان نشان خواهد داد که آیا این تلفات—به‌ویژه اگر تلفات بیشتری در آینده رخ دهد—بر صادرات آینده این پهپاد اثر محسوسی خواهد گذاشت یا خیر.

منبع: مجله فوربز آمریکا