به گزارش کردپرس، توافقی میان نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) و دولت مرکزی دمشق بر سر محله‌های کُردنشین حلب در حال اجراست؛ توافقی که می‌تواند به عنوان الگویی برای موفقیت توافقی فراگیرتر در شمال سوریه عمل کند.
سه روز پس از آن‌که نیروهای دموکراتیک سوریه موسوم به SDF طبق مفاد توافق با دولت دمشق، از دو محله عمدتاً کُردنشین عقب‌نشینی کردند، قرار بود دور دوم آزادی زندانیان در شهر حلب روز دوشنبه انجام شود.
در آخر هفته گذشته، ایست‌بازرسی ورودی به محله شیخ‌مقصود — یکی از این دو محله — در کنترل نیروهای آسایش، یعنی پلیس اداره خودگردان شمال و شرق سوریه بود. این نیروها فعلاً تنها نیروی امنیتی حاضر در این منطقه و محله همجوار اشرفیه محسوب می‌شوند.
شیخ‌مقصود و اشرفیه از سال ۲۰۱۵، پس از عقب‌نشینی ارتش آزاد سوریه، تحت کنترل SDF قرار گرفتند. این وضعیت حتی پس از آن که نیروهای وفادار به بشار اسد در سال ۲۰۱۶ مخالفان را از دومین شهر بزرگ سوریه بیرون راندند و بار دیگر زمانی که نیروهای اپوزیسیون اواخر سال گذشته به حلب بازگشتند و پیش از سقوط رژیم در این شهر پیشروی کردند، نیز ادامه یافت.
طبق توافق یکم آوریل 2025، همزمان با خروج SDF، نیروهای امنیت عمومی دولت دمشق در کنار نیروهای آسایش مستقر خواهند شد و نهادهای محلی — که اکنون تحت اداره اداره خودگردان هستند، با شورای استان حلب هماهنگ خواهند شد. این توافق همچنین شامل تبادل زندانیان میان دو طرف است.
در سوم آوریل، بیش از ۲۰۰ زندانی در نخستین دور تبادل زندانی ها آزاد شدند اما تا شب دوشنبه که قرار بود دور دوم تبادل انجام شود، عملی نشد و دلیل تأخیر نیز مشخص نیست.
توافق حلب به‌عنوان یک آزمون برای نحوه اجرای توافق فراگیر میان SDF و دمشق که در ۱۰ مارس به امضا رسید، تلقی می‌شود. طبق این توافق، نهادهای غیرنظامی و نظامی وابسته به SDF باید در ساختار دولت مرکزی به ریاست احمد الشرع ادغام شوند.
همزمان که توافق حلب آخر هفته گذشته در شیخ‌مقصود و اشرفیه اجرایی شد، ساکنان این مناطق با بیم و امید به آن واکنش نشان دادند؛ آنها امیدوارند که این توافق آغاز مسیری برای آینده‌ای بهتر در شهر و فراتر از آن باشد.
«اعتمادسازی»
احمد عراج، دبیرکل حزب ائتلاف دموکراتیک ملی سوریه، به سوریه دایرکت گفت: «توافق [حلب] به معنای تلاش برای اعتمادسازی میان اداره خودگردان و دولت دمشق است و به واقعیت‌های امنیتی، نظامی و سیاسی شمال شرق سوریه اذعان دارد». این حزب سکولار و چندقومیتی که در سال ۲۰۱۴ تأسیس شده، یکی از اعضای اصلی شورای دموکراتیک سوریه، شاخه سیاسی SDF محسوب می‌شود.
عراج که ساکن محله اشرفیه است، توافق حلب را اولین گام واقعی برای اجرای توافق بزرگ‌تر ماه گذشته می‌داند. او افزود: «توافقی مشابه برای عفرین هم در کمتر از یک ماه حاصل خواهد شد».
هزاران نفر از ساکنان شیخ‌مقصود و اشرفیه، از اهالی منطقه عمدتاً کُردنشین عفرین هستند که در حدود ۴۰ کیلومتری شمال‌غرب حلب واقع شده است. در سال ۲۰۱۸، نیروهای ارتش ملی سوریه (SNA) که مورد حمایت ترکیه هستند، کنترل عفرین را از یگان‌های مدافع خلق (YPG) گرفتند و موجب آوارگی گسترده غیرنظامیان شدند.
هرچند نیروهای امنیتی دمشق در فوریه وارد عفرین شدند، اما اعضای گروه‌های ارتش آزاد وابسته به ترکیه که به ارتکاب تخلفات گسترده در سال‌های اخیر متهم‌اند، همچنان در آنجا حضور دارند و این موضوع مانع بازگشت بسیاری از کُردها، به‌ویژه کسانی که با اداره خودگردان یا SDF در ارتباط بوده‌اند، شده است.
در مورد شیخ‌مقصود و اشرفیه، توافق ۱۴ بندی ساختارهای اداری موجود را حفظ کرده و از طریق تشکیل کمیته‌های مشترک برای هماهنگی در ارائه خدمات عمومی پیش‌بینی شده است.
عراج افزود: «در آینده ممکن است این اداره [محلی] مستقیماً زیر نظر دولت قرار گیرد اما در حال حاضر تحت اداره خودگردان و در هماهنگی با شورای استان حلب است. این مدل به صورت غیرمتمرکز باقی می‌ماند و اگر موفق شود، در آینده می‌تواند در تمامی مناطق تحت اداره خودگردان اجرا شود».
الکساندر مک‌کیور، پژوهشگر سازمان حقوق بشری «سوری‌ها برای حقیقت و عدالت» که بر شمال سوریه تمرکز دارد، گفت: «توافق شیخ‌مقصود گام اول مثبتی در فرآیند ادغام پیچیده و مبهمی است که در سند امضاشده میان الشرع و عبدی در ماه مارس ترسیم شده بود.»
او توضیح داد: «اگر این توافق، محلی همان‌طور که انتظار می‌رود پیش برود، می‌تواند الگویی برای دیگر مناطق تحت کنترل SDF در سوریه باشد— هرچند مسأله حساس ادغام نظامی را نادیده می‌گیرد زیرا واحدهای محلی SDF صرفاً به شرق فرات عقب‌نشینی می‌کنند.»
به گفته مک‌کیور، ادغام نیروهای آسایش و امنیت عمومی دولت در شیخ‌مقصود و اشرفیه «اولین نمونه از ادغام نهادی میان این دو طرف در سوریه خواهد بود».
فیصل خلیل، ۶۴ ساله، از اهالی کرد اشرفیه، روز شنبه به سوریه دایرکت گفت: « توافق شیخ‌مقصود، توافق مثبتی است و مردم واقعاً احساس آسودگی کردند». تبادل نخستین گروه از زندانیان در ۴ آوریل، با استقبال اهالی روبه‌رو شد. خلیل افزود: «در میان آزادشدگان، زنان و کودکان هم بودند—۲۵۰ نفر آزاد شدند که موجب خوشحالی ۲۵۰ خانواده شد.»
مایس الرحیم حامش، ۴۴ ساله، فعال و وکیل عرب که در اشرفیه بزرگ شده، نیز گفت: «اگر این توافق دقیقاً همان‌طور که نوشته شده اجرا شود، توافق خوبی است. به‌نظرم اقدام SDF به‌ویژه در مورد آزادی زندانیان مثبت بود.»
او امیدوار است امنیت در دو محله همچنان مانند دوران SDF پایدار باقی بماند. «پلیس و نیروهای امنیتی وظیفه‌شان را انجام می‌دادند و از شهروندان محافظت می‌کردند... از زمان آزادی [از حکومت اسد] تا امروز، هیچ‌گونه آدم‌ربایی، قتل یا سرقتی مشاهده نکردیم، در حالی‌که در مناطق دیگر، این وقایع روزمره اتفاق می افتاد.»
حامش در زمینه اداره محلی این منطقه، باور دارد که باید ساختار نماینده‌ی جمعیت کُرد باشد و نه صرفاً عرب. او گفت: «شهرداری و نهادهای دولتی باید به‌صورت مشترک اداره شوند، یعنی یک نفر کرد و یک نفر از طرف مقابل در آن حضور داشته باشند.»
برای زیاد محمد، وکیل ۴۴ ساله، این توافق می‌تواند راهی برای بازگشت به خانه‌اش در شیخ‌مقصود باشد. او منتظر است که نیروهای امنیت عمومی دولت در محله مستقر شوند تا بازگردد.
در دوره‌ای کوتاه پیش از تسلط SDF در سال ۲۰۱۵، هم نیروهای کُرد و هم گروه‌های ارتش آزاد سوریه (FSA) در این محله حضور داشتند و خدمات از طریق شورای مشترکی اداره می‌شد که زیاد محمد نیز عضو آن بود.
اما در همان سال، درگیری‌ها موجب شد FSA از این مناطق عقب‌نشینی کند. همان سال، زیاد محمد مدتی توسط نیروهای کرد بازداشت شد و پس از آزادی، از شیخ‌مقصود گریخت. حالا، ده سال بعد، مشتاق بازگشت است اما از برخی جنبه‌های توافق انتقاد دارد.
او گفت: «بزرگ‌ترین مشکل این است که SDF می‌خواهد همان شهرداری را حفظ کند. بیشتر کارکنان نهادهای دولتی از ساکنان این محله نیستند. آنها از عفرین، حومه یا حتی خارج از حلب آمده‌اند.»
او افزود: «در طول ده سالی که SDF کنترل منطقه را در دست داشت، بخش بزرگی از ساکنان محله آواره، تهدید یا بازداشت شدند و ما زیر سایه تهدید، محله را ترک کردیم.»
فیصل خلیل، ساکن اشرفیه، با امیدواری گفت: «ان‌شاءالله آینده بهتر خواهد بود.» حضور مداوم نیروهای آسایش برای او آرامش‌بخش است تا از محله کُردنشین در برابر «گروه‌های مسلح» محافظت کنند. او افزود: «ما می‌ترسیدیم که آنچه در سواحل سوریه علیه علویها اتفاق افتاد، برای ما هم تکرار شود.»
او به رخدادهای اوایل مارس اشاره دارد، زمانی که طی چهار روز، بیش از هزار نفر در درگیری‌ها و اعدام‌ها بین نیروهای دولتی و وفاداران به حکومت سابق در استان‌های ساحلی سوریه کشته شدند. بسیاری از قربانیان غیرنظامی بودند و بسیاری نیز علوی—اقلیتی که خاندان اسد به آن تعلق دارد.
این اتفاقات همچنین برای گولا غزال، ۵۹ ساله، زنی ایزدی‌تبار از عفرین که از سال ۲۰۱۸ در شیخ‌مقصود زندگی می‌کند و همزمان ریاست مشترک اتحادیه ملی ایزدی‌ها را بر عهده دارد، نگران‌کننده بود. او گفت: «نیروهایی که از محله محافظت می‌کردند، رفتند، پس کمی ترس به‌وجود آمد. ما امیدواریم این ترس از بین برود. امیدواریم همکاری صادقانه و حمایت ادامه داشته باشد.»
ایزدی‌ها طی دهه گذشته از سوی داعش در عراق و سوریه به‌شدت، به‌دلیل باورهای خاص دینی‌شان مورد آزار و قتل قرار گرفتند. بسیاری نیز طی عملیات «شاخه زیتون» به رهبری ترکیه در سال ۲۰۱۸ از عفرین آواره شدند.
غزال گفت: «به‌عنوان یک ایزدی، آنچه در شنگال [در شمال عراق] اتفاق افتاد، من را می‌ترساند، و آنچه در سواحل [سوریه] روی داد نیز همین‌طور.» او افزود: «نگاه افراطی ما را کافر می‌بیند. دولت دمشق به‌عنوان یک دولت امنیت عمومی خوب است، اما شامل جناح‌هایی است که قادر به کنترل‌شان نیست.»
برای فیصل خلیل، نگرانی اصلی نه از گروه‌های افراطی، بلکه از جناح‌های وابسته به ترکیه یا خرابکاران احتمالی است. او گفت: « در مورد امنیت عمومی ترسی نیست، ترس ما از کسانی است که دستور کار ترکیه را اجرا می‌کنند. ترس از کسانی است که نمی‌خواهند امنیت برقرار باشد. برخی از افراد هستند که وجود امنیت به ضرر منافع‌شان است.»
با وجود تمام این نگرانی‌ها، غزال همچنان امیدوار است توافقی مشابه برای زادگاهش عفرین نیز حاصل شود تا بتواند به بازگشت بلندمدت فکر کند. او گفت: «با حضور نیروهای امنیت عمومی احساس امنیت می‌کنیم—دو بار به عفرین رفتم و احساس امنیت کردم.»
منبع: سیریا دیرکت
نظر شما