به گزارش کردپرس، در روزهایی که توجه جهانیان به سفر پر زرق‌وبرق دونالد ترامپ به کشورهای عربی خلیج فارس معطوف بود، اتفاقی تاریخی در ترکیه رخ داد که کمتر کسی متوجه اهمیت آن شد: پایان یک جنگ. گروه مسلح کردستان ترکیه موسوم به پ‌ک‌ک، پس از چهار دهه نبرد مسلحانه با دولت ترکیه، اعلام کرد که «ماموریت تاریخی‌اش را به پایان رسانده» و مبارزه مسلحانه را متوقف می‌کند؛جنگی که بیش از ۴۰ هزار کشته برجای گذاشته و زندگی میلیون‌ها نفر را دگرگون کرده بود.

دو هفته گذشته، اتفاقی مهم و در عین حال کم‌سر و صدا در ترکیه افتاد: جنگی طولانی و خونین به پایان رسید. گروه مسلح کردستان ترکیه (پ‌ک‌ک) که بیش از چهار دهه علیه دولت ترکیه مبارزه کرده بود، در ۱۲ مه اعلام کرد که «ماموریت تاریخی خود را انجام داده» و به مبارزه مسلحانه‌ای که از سال ۱۹۸۴ آغاز کرده بود پایان می‌دهد. این خبر در خارج از ترکیه توجه چندانی جلب نکرد؛ شاید به دلیل هم‌زمانی با تور پر زرق و برق دونالد ترامپ در خلیج فارس. اما همان‌طور که توماس هاردی، نویسنده بریتانیایی، یک قرن پیش گفته بود: «جنگ، تاریخ جذاب می‌سازد؛ اما صلح زیاد جلب توجه نمی کند.»

تصمیم پ‌.ک.‌ک برای خلع سلاح، دو ماه پس از بیانیه عبدالله اوجالان، رهبر زندانی این گروه، منتشر شد. او در آن بیانیه گفته بود که زمان جنگ گذشته و باید به‌جای آن بر «ساختن جامعه‌ای دموکراتیک» تمرکز کرد. اوجالان که از سال گذشته در حال انجام گفت‌وگوهای محرمانه با دولت ترکیه بود، هنوز جزئیاتی از محتوای این مذاکرات منتشر نشده و معلوم نیست پ‌ک‌ک یا جامعه کردها دقیقاً در برابر این عقب‌نشینی نظامی چه امتیازهایی خواهند گرفت.

اکنون دولت ترکیه این فرصت را دارد که با اعطای نوعی عفو عمومی به نیروهای پ‌ک‌ک — که هنوز سلاح‌های زیادی در اختیار دارند — و با پاسخ دادن به مطالبات اصلی کردها، نظیر حقوق فرهنگی و به‌رسمیت شناختن هویت قومی آن‌ها، صلح را تحکیم کند. کردها حدود ۱۸ درصد از جمعیت ترکیه را تشکیل می‌دهند و در کشورهای همسایه مانند سوریه، عراق و ایران نیز اقلیت‌هایی از کردها زندگی می‌کنند که همواره در معرض اثرات این جنگ بوده‌اند.

همان‌طور که در سال ۲۰۱۵ پس از شکست گفت‌وگوهای صلح، موجی از بمب‌گذاری و سرکوب آغاز شد و بیش از هزار نفر کشته و هزاران فعال کرد زندانی شدند، در صورت شکست این روند، احتمال بازگشت دوباره خشونت وجود دارد.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، تاکنون تصمیم پ‌ک‌ک را «پیروزی علیه تروریسم» توصیف کرده، اما این گروه در انتظار کسب امتیازاتی سیاسی است؛ از جمله عفو، به رسمیت شناختن حقوق فرهنگی و سیاسی کردها، و بازنگری در تعریف تابعیت ترکیه. مراد کارایلان، یکی از فرماندهان ارشد پ‌ک‌ک در همین زمینه گفته: «ما باور داریم که باید به مبارزه مسلحانه پایان داد اما اگر دولت اصلاحات قانونی انجام ندهد، صلح عملی نخواهد شد.»

پ‌ک‌ک تصمیم اخیرش را نه به‌مثابه شکست، بلکه ورود به مرحله‌ای جدید در مبارزه خود می‌داند. در ویدیویی که از رهبران این گروه در حال ادای سوگند به عبدالله اوجالان منتشر شد، آن‌ها اعلام کردند که «با نظام سلطه‌گر و دولت‌محور حاکم بر تمدن ما مبارزه خواهند کرد» و «تمام ارزش‌های پ‌ک‌ک را زنده نگه خواهند داشت.»

اوجالان از سال ۱۹۹۹ در جزیره زندان امرالی در دریای مرمره در انزوا به‌سر می‌برد. او که اکنون ۷۷ ساله است، همچنان چهره‌ای کاریزماتیک و مرجع در میان کردها و هواداران پ‌ک‌ک به شمار می‌آید. حدود دو دهه پیش، او تحت‌تأثیر اندیشه‌های موری بوکچین، فیلسوف یهودی -آمریکایی و مدافع آنارشیسم محیط‌ زیستی قرار گرفت و افکار او را در دکترین پ‌ک‌ک گنجاند.

دولت ترکیه تاکنون در اظهاراتش نسبت به اوجالان و تصمیم پ‌.ک.‌ک محتاط بوده و دوام این روند بستگی به آن دارد که دولت چه امتیازاتی در قبال خلع سلاح می‌دهد. به گفته آلیزا مارکوس، نویسنده کتاب «خون و باور» درباره تاریخچه پ‌ک‌ک، «اگر امتیازات کم باشد، هواداران پ‌ک‌ک ناامید می‌شوند؛ اما اگر زیاد باشد، ممکن است متحدان ملی‌گرای اردوغان عصبانی شوند.» آزادی اوجالان بعید به‌نظر می‌رسد؛ اما احتمال می‌رود که رهبران ارشد گروه به کشورهایی دیگر پناه داده شوند و اعضای عادی به زندگی غیرنظامی بازگردند.

در سوریه نیز که شاخه‌ای از پ‌ک‌ک به نام نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) منطقه‌ای خودگردان را اداره می‌کند و اوجالان را رهبر فکری خود می‌داند، احتمال بروز اختلاف وجود دارد. در حالی‌که اردوغان گفته این اعلامیه شامل سوریه نیز می‌شود، اما رهبران SDF اعلام کرده‌اند که خود را به آن متعهد نمی‌دانند.

به‌نظر می‌رسد در داخل ترکیه، این روند صلح نسبت به تلاش‌های پیشین شانس بیشتری برای موفقیت داشته باشد. زیرا پ‌ک‌ک بخشی از قدرت خود را از دست داده و ارتش ترکیه با استفاده از پهپادها و فناوری‌های پیشرفته توانسته رهبران کرد را حتی در مناطق دورافتاده کوه‌های قندیل در شمال عراق هدف قرار دهد. افزون بر این، بسیاری از کردها نیز از جنگی که دهه‌ها زندگی‌شان را تباه کرده، خسته شده‌اند.

در عین حال، کردها می‌توانند امتیازی برای اردوغان محسوب شوند. برخی اطرافیان او تلویحاً گفته‌اند که رئیس‌جمهور قصد دارد قانون اساسی را تغییر دهد تا بتواند پس از پایان دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش در سال ۲۰۲۸ در قدرت بماند. چنین تغییری بدون حمایت احزاب کردی دشوار خواهد بود. کردها نیز خواهان بازنویسی قانون اساسی هستند؛ به‌گونه‌ای که تعریف ملیت ترکیه از چارچوب قومی خارج شده و مفهومی فراگیرتر پیدا کند.

اگرچه اردوغان هرگز چنین توافقی را به‌طور رسمی مطرح نکرده اما اظهارات برخی از متحدانش نشان می‌دهد این معامله نانوشته در قلب توافق احتمالی با پ‌ک‌ک قرار دارد. این در حالی است که همه‌پرسی تغییر قانون اساسی با ریسک بزرگی همراه است و نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد اکثریت مردم ترکیه با تمدید دوره ریاست‌جمهوری مخالف‌اند و حتی ممکن است بخشی از کردها نیز رأی منفی دهند.

جیلان آکچا، نماینده شهر دیاربکر از حزب دم پارتی می‌گوید: «اگر قانون اساسی دموکراتیک نباشد، مردم به آن رأی نمی‌دهند.» او تأکید دارد که کردها خواهان آزادی زندانیان سیاسی، به‌رسمیت شناختن زبان و فرهنگ‌شان، و اصلاح قوانین ضدتروریسم هستند که در حال حاضر به‌طور هدفمند علیه کردها استفاده می‌شود. از نظر او، مهم‌ترین خواسته کردها، تعریفی فراگیرتر از شهروندی ترکیه است؛ چه در قانون اساسی و چه در سیاست‌های دولت.

آکچا در هفته‌های اخیر در سراسر ترکیه با مردم کرد دیدار کرده و به آن‌ها کمک کرده تا معنای تصمیم پ‌ک‌ک را درک کنند. بسیاری از این نشست‌ها لحظاتی دردناک داشته‌اند؛ زیرا حاضران در این نشست ها بستگان خود را در جنگ از دست داده بودند. او می‌گوید: «خیلی‌ها هنگام دیدن اعلامیه اشک می‌ریختند. این پایان یک دوران است.»

پیام آکچا اما امیدبخش است: «اکنون زمان آن رسیده که دولت به مردم بگوید دیگر ترسی وجود ندارد. روزهای آرام‌تر و صلح آمیزتر در راه است.»

منبع: شورای آتلانتیک