در روستای زوێ (Zevê) از توابع شهرستان گواش در استان وان، لاله های واژگون که در زبان کردی به آن ها «گوڵدێخوین» گفته می شود، بار دیگر دامن طبیعت را به رنگ سرخ و زرد آراستند. این گل های نایاب که در گورستان این روستای کوهستانی سر برآورده اند، هر ساله صدها گردشگر داخلی و خارجی را به خود جذب می کنند. بازدیدکنندگان نه تنها به عکاسی از این گل های افسانه ای می پردازند، بلکه چشم انداز بی نظیر دریاچه وان و جزیره آقدامار را نیز تماشا می کنند.

«گوڵدێخوین» که نام علمی آن Fritillaria Imperialis است، یکی از نادرترین گل های جهان به شمار می رود. این گل ها معمولاً به رنگ های زرد و قرمز دیده می شوند و به صورت وارونه بر ساقه هایی می رویند که ارتفاع شان تا ۷۵ سانتی متر نیز می رسد. عمر آن ها تنها ۱۵ تا ۲۰ روز است، اما در همین فرصت کوتاه، تصویری به یادماندنی از بهار در ذهن ها حک می کنند.

لاله های واژگون نه فقط در کردستان و ترکیه، بلکه در کشورهای هم جوار همچون ایران، عراق و آذربایجان نیز می رویند. با این حال، مناطقی همچون جولمرگ (Colemêrg)، سیرت (Sêrt)، بدلیس، درسیم، الازیغ و وان از اصلی ترین زیستگاه های این گل ها هستند. این گل ها تنها در ارتفاعاتی میان ۱۵۰۰ تا ۴۰۰۰ متر رشد می کنند و به دلیل آسیب پذیری و نمادگرایی خاص شان، در بسیاری از کشورها تحت حفاظت قرار گرفته اند. در ایران و ترکیه، چیدن این گل ها با جریمه های نقدی روبه روست.

لاله ی واژگون گل زیبایی ست که برعکس می روید؛ انگار سر در گریبان فرو برده باشد. در فرهنگ کردی، این گل نماد اندوهی ست که بر زمین سایه افکنده، غمی تاریخی که نسل ها آن را در جان خود حمل می کنند. «گوڵدێخوین» نه تنها طبیعت را زینت می دهد، بلکه نشانه ای ست از خاطرات فراموش نشدنی تبعید، قتل عام و مهاجرت های ناگزیر.

لاله ی واژگون، به مثابه سوژه ای مقاومت گر نیز قابل خوانش است؛ گلی که بر خلاف مسیر طبیعی، وارونه می روید، اما با این حال می روید. شکوه در دل شکست. متاسفانه در سال های اخیر برخی شهروندان  نا آگاه به چیدن ین گیاه ارزشمند و تخریب محیط زیست این گیاه در کشورمان ایران می پردازند. آن ها که دست به چیدن این گل ها می زنند، تنها یک گیاه را نمی چینند؛ بخشی از حافظه ی جمعی و اندوهی مشترک را نیز می دَرَند. گویی با بریدن هر ساقه، زخم دیگری بر تاریخ سرزمین ما افزوده می شود.