کردپرس

در حالی که سوریه پس از سقوط دولت بشار اسد و به قدرت رسیدن تحریر الشام در وضعیتی پرالتهاب به سر می‌برد، کردهای این کشور در کانون معادلات و در برابر انتخاب‌های سرنوشت‌سازی قرار گرفته‌اند. از یک سو، ترکیه به فشارهای خود ادامه می‌دهد و از سوی دیگر، رفتار سخت‌گیرانه تحریر الشام آنان را به سمت تعامل با بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی سوق می‌دهد.

در این میان، ایران به عنوان یکی از قدرت‌های اصلی منطقه، فرصتی کم‌نظیر برای بازسازی حضور راهبردی خود در سوریه دارد و با حضور پررنگ در عراق و نزدیکی به اقلیم کردستان، می‌تواند با ایجاد ائتلافی نوین یا توافقاتی -چه استراتژی چه تاکتیکی- با کردهای سوریه، به حفظ بخش عمده ای از دستاوردهای خود در دکترین مقاومت اهتمام ورزد و همزمان به ثبات و امنیت مرزهای مشترک خود با عراق کمک کند.

کردها هرگز خصومت ایدئولوژیکی با جبهۀ مقاومت تحت حمایت ایران نداشته اند و نزدیکی تهران به کردهای سوریه، علاوه بر کمک به تقویت جبهه مقاومت، می‌تواند توازن قدرت را در برابر ترکیه و سایر بازیگران منطقه‌ای تغییر دهد. کردها که همواره به دنبال فضایی برای مشارکت و حقوق برابر در آینده سوریه بوده‌اند، اکنون در میانه‌ فشارهای داخلی و خارجی، به حمایت‌های استراتژیک نیاز دارند. اسرائیل که در تلاش برای محدود کردن نفوذ ایران است، به کردها به عنوان متحدی بالقوه نگاه می‌کند اما در هیچ مقطعی، کردها از حمایتهای رسانه ای و ادعایی اسرائیل بهره و سودی به دست نیاورده اند و چه بسا سیاست تهییج و ادعای حمایت اسرائیل بخشهایی از دستاوردهای چندین سالۀ کردها را نیز بر باد داده که پیامدهای رفراندوم استقلال کردستان (۲۵ سپتامبر ۲۰۱۷) نمونۀ بارز آن است. یکی از خطاهای محاسباتی برگزارکنندگان این رفراندوم شکل گیری این ذهنیت بود که این رفراندوم بویژه از جانب اسرائیل حمایت خواهد شد. از سوی دیگر، اکنون که، آمریکا سیاستی غیرشفاف در قبال کردها دارد، می‌تواند جای خود را به نفوذ ایران در میان کردهای سوریه بدهد، اگر تهران با درک صحیح نیاز کردهای سوریه به حمایت، گام‌های درستی بردارد.

کردهای سوریه می‌توانند برای ایران یکی از پلهای اصلی برای بازگشت به عمق استراتژیک خود در سوریه باشند. با توجه به شرایط حساس منطقه و افزایش نقش بازیگران مختلف، ایران می‌تواند با ایجاد یک ائتلاف راهبردی با کردهای سوریه، نه تنها منافع خود را تأمین کند، بلکه به کردها نیز در یافتن جایگاهی پایدار و مؤثر در ساختار سیاسی جدید سوریه کمک کند. به دلیل اشتراکات فرهنگی و تاریخی میان ایرانیان و کردها، نزدیکی با این قوم نیازی به هزینەکرد و سرمایه‌گذاری‌های سنگین برای ایجاد اعتماد متقابل ندارد. 

کردها به عنوان یکی از کهن‌ترین اقوام منطقه، پیوندهای عمیقی با فرهنگ ایرانی دارند. این اشتراکات تاریخی و فرهنگی، ایران را در موقعیتی بی‌نظیر قرار داده است تا با همکاری استراتژیک با کردهای سوریه و عراق، از یک سو قدرت خود را در خاورمیانه تقویت کند و از سوی دیگر به تعادل و حتی برتری حضور در برابر بازیگران منطقه‌ای نظیر ترکیه و برخی کشورهای عربی دست یابد. این رویکرد، برخلاف سرمایه‌گذاری‌های پیشین در محور مقاومت، با هزینه‌های اقتصادی کمتری همراه است و بخش عمده‌ای از این هزینه‌ها از طریق مبادلات بازرگانی میان ایران، عراق و سوریه قابل جبران خواهد بود. مناطق مرزی ایران با اقلیم کردستان عراق و مناطق کردنشین سوریه، به دلیل مسیرهای تجاری فعال، می‌توانند تأمین‌کننده بخشی از هزینه‌های این همکاری باشند. صادرات و واردات کالاها، به‌ویژه در بخش‌های صنعتی و کشاورزی و البتە در حوزۀ نفت، ظرفیت‌هایی است که نه‌تنها به سود کردها، بلکه به سود اقتصاد ایران نیز خواهد بود.

در صورت عدم تمایل ایران به نزدیکی با کردها، احتمال افزایش نفوذ ترکیه و حتی بازیگران دیگری همچون اسرائیل وجود دارد. این وضعیت می‌تواند منجر به کاهش نفوذ ایران در معادلات جدید سوریه شود. در این مقطع، عجالتاً ایران و کردها قادرند به توافقی محدود دست یابند که به نیازهای فوری هر دو طرف پاسخ دهد. این سناریو به دلیل پیچیدگی‌های ژئوپلیتیکی محتمل‌تر به نظر می‌رسد.