به گزارش کردپرس اعلامیه پ.ک.ک مبنی بر برقراری آتش بس، پس از آن صورت گرفت که عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ.ک.ک—که از سوی ایالات متحده، اتحادیه اروپا و سایر کشورها به‌عنوان یک گروه تروریستی شناخته شده است—روز پنج‌شنبه در بیانیه‌ای از این گروه خواست که سلاح‌های خود را زمین بگذارند و منحل شوند.
پیام اوجالان بر احترام به مرزهای ملی، کنار گذاشتن مبارزه مسلحانه به نفع فعالیت‌های سیاسی و تغییر مسیر از یک دستور کار قومی-ملی‌گرایانه به یک مطالبه گسترده‌تر برای اصلاحات دموکراتیک تأکید داشت.
بسیاری تردید دارند که آیا این واقعاً آغاز یک روند تاریخی برای حل‌وفصل درگیری است، چراکه اجرای آن به همکاری شاخه‌های وابسته به پ.ک.ک و تبعیت آن‌ها از این تصمیم بستگی دارد. از آنجایی که مسئله کردها در سطحی فراتر از ترکیه به یک موضوع منطقه‌ای تبدیل شده است، اهمیت آتش‌بس و فراخوان اوجالان به میزان زیادی به تحولات در ائتلاف‌های منطقه‌ای و توازن قدرت بستگی خواهد داشت.
پس‌زمینه این رویداد
این بیانیه کاملاً غیرمنتظره نبود، چراکه پس از یک تحول سیاسی در اکتبر ۲۰۲۴ صادر شد—تحولی که بسیاری را غافلگیر کرد.
دولت باغچلی، رهبر حزب حرکت ملی یا (MHP) که به دلیل مواضع سرسختانه ملی‌گرایانه‌اش مشهور است، در پارلمان ترکیه با نمایندگان احزاب حامی کردها دست داد. او سپس اظهار داشت که اوجالان می‌تواند شاهد بهبود شرایط زندان خود باشد، به شرطی که از پ.ک.ک بخواهد که سلاح‌های خود را زمین بگذارند. این لحظه نشان‌دهنده تغییری عمیق در سیاست ترکیه نسبت به مسئله کردها و احتمالاً فاصله گرفتن از سیاست‌های سخت‌گیرانه گذشته بود.
برای ناظران داخلی، این چرخش کاملاً گیج‌کننده بود. رهبران اصلی جنبش سیاسی کردها، از جمله صلاح‌الدین دمیرتاش (چهره محبوب این جریان)، همچنان در زندان بودند. در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، دولت ترکیه اقدام به برکناری شهرداران منتخب احزاب حامی کردها و حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) کرد و به جای آن‌ها، مدیران دولتی منصوب کرد. این اقدام، مناطقی همچون حکاری، ماردین، باتمان و منطقه اسنیورت استانبول را تحت تأثیر قرار داد. در همین حال، موجی از سرکوب‌های گسترده علیه اپوزیسیون کردی به راه افتاد.
تحلیلگران معتقدند که تلاش‌های اردوغان در این زمینه برای اصلاح قانون اساسی و تمدید دوران ریاست‌جمهوری‌اش صورت می‌گیرد. با توجه به اینکه او تاکنون سه بار انتخاب شده است، بر اساس قانون اساسی ترکیه امکان شرکت در انتخابات ۲۰۲۸ را ندارد. از این رو، جذب حمایت کردها برای تغییر قانون اساسی و تمدید دوره ریاست‌جمهوری‌اش یک اولویت کلیدی برای اردوغان محسوب می‌شود.
با این حال، اردوغان شخصاً از ورود مستقیم به مذاکرات اجتناب کرده و مسئولیت پیشبرد این روند را به باغچلی سپرده است. این تاکتیک نشان می‌دهد که این "گشایش" صرفاً یک حرکت سیاسی شخصی از سوی اردوغان نیست، بلکه ابتکاری با حمایت نهادهای حاکمیتی ترکیه است.
اولین اظهارنظر رسمی دولت از سوی افکان آلا، معاون حزب عدالت و توسعه (AKP)، صادر شد که گفت: «اصل این فراخوان، بر زمین گذاشتن سلاح‌ها و انحلال سازمان تروریستی متمرکز است. ما بر روی نتیجه تمرکز داریم.»
این پاسخ نشان می‌دهد که دولت ترکیه تلاش دارد این روند را صرفاً به مسئله خلع سلاح تقلیل دهد، در حالی که هنوز مشخص نیست که آیا پ.ک.ک قادر به اجرای این فراخوان خواهد بود یا خیر. به‌ویژه اینکه یک رهبر زندانی نمی‌تواند ضمانتی برای پایبندی تمامی شاخه‌های یک گروه مسلح به این تصمیم ارائه دهد. همچنین، تجربه‌های تاریخی نشان می‌دهد که جنبش‌های مسلحانه معمولاً با گذر زمان به جناح‌های مستقل تقسیم می‌شوند که این مسئله پیچیدگی‌های بیشتری برای تحقق صلح ایجاد می‌کند.
این سؤال مطرح می‌شود که چرا پ.ک.ک حاضر است سلاح‌های خود را زمین بگذارد؟
سوریه
این تحولات بخشی از یک تجدید آرایش استراتژیک در سطح منطقه‌ای محسوب می‌شود که پیامدهای گسترده‌ای، به‌ویژه در مورد سوریه دارد.
استراتژی منطقه‌ای پ.ک.ک ارتباط نزدیکی با تحولات کردهای سوریه دارد. در حالی که حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) در سوریه به‌طور رسمی از پ.ک.ک جداست، رابطه عمیقی میان این دو گروه وجود دارد. بسیاری از اعضای پ.ک.ک از سوریه جذب شده‌اند و سازماندهی سیاسی PYD تا حد زیادی تحت تأثیر پ.ک.ک قرار دارد. با این حال، ایالات متحده و اتحادیه اروپا PYD را به‌عنوان یک سازمان تروریستی طبقه‌بندی نکرده‌اند، که باعث شده تعاملات بین‌المللی با این گروه متفاوت باشد.
پس از سقوط بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴، کردهای سوریه در مرحله‌ای سرنوشت‌ساز قرار دارند. آن‌ها اکنون علاوه بر حفظ مدیریت خودگردان، به دنبال به رسمیت شناخته شدن در ساختار جدید سیاسی سوریه هستند.
فراخوان اوجالان در همین راستا ارزیابی می‌شود؛ او به‌طور ضمنی از کردهای سوریه می‌خواهد که در سیستم جدید سوریه ادغام شوند و به‌جای مبارزه مسلحانه، به‌دنبال مشروعیت قانونی باشند.
محاسبات ترکیه
اگر ترکیه بخواهد موضع خود را در قبال PYD نرم‌تر کند، دو شرط اصلی باید برآورده شود:
۱. قطع ارتباط رسمی بین PYD و پ.ک.ک
۲. خلع سلاح پ.ک.ک و دریافت تضمین‌هایی در مورد عدم تغییر مرزهای فعلی
مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه، بلافاصله اعلام کرد که فراخوان اوجالان شامل PYD نمی‌شود، اما این اقدام پیش‌شرطی برای ترکیه جهت بازنگری در موضع خود نسبت به کردهای سوریه است.
از هویت‌گرایی به ژئوپلیتیک
مسئله کردها همیشه ابعاد ژئوپلیتیکی داشته اما در دهه اخیر، این مسئله از موضوعی صرفاً هویتی و حقوقی به یک بازی استراتژیک منطقه‌ای تبدیل شده است.
دیگر بحث فقط درباره حقوق فرهنگی یا نمایندگی سیاسی نیست بلکه تعیین جایگاه استراتژیک کردها در موازنه قدرت منطقه‌ای مطرح است.
سؤال اساسی این است که آتش‌بس پ.ک.ک و بیانیه اوجالان، آغاز صلحی پایدار خواهد بود یا فقط یک تاکتیک دیگر در بازی قدرت منطقه‌ای؟
تنها چیزی که قطعی به نظر می‌رسد، این است که مسئله کردها دیگر در مرزهای یک کشوری مانند ترکیه قابل حل نیست و باید به‌عنوان یک موضوع منطقه‌ای بررسی شود.
منبع: اندیشکده شورای آتلانتیک
نظر شما