کردپرس

چرا مسئله کردها حل‌نشده باقی مانده است؟

ملت کرد همانند هر ملت دیگری دارای مجموعه‌ای از مطالبات و حقوق مشروع است که از زمان تأسیس دولت ترکیه به دست مصطفی کمال آتاتورک تاکنون، از دستیابی به آن محروم مانده‌اند. من از واژه «مسئله کرد» استفاده نمی‌کنم، چون باور ندارم که کردها مسئله‌ای برای ثبات ترکیه باشند، بلکه برعکس، بخشی از حاکمیت ترکیه است که مسئله کردها را برای خود به مسئله تبدیل کرده‌اند.
در سال ۱۹۹۳، برای نخستین بار تحت سرپرستی رئیس‌جمهور وقت، تورگوت اوزال، تلاش شد تا این مسئله به‌طور رسمی حل‌وفصل شود، اما هم در داخل ترکیه و هم خارج از آن، موانع و کارشکنی‌های جدی در برابر این روند قرار گرفتند و در نهایت، نتیجه مطلوب حاصل نشد.

ترور در راه حل مسئله

در داخل ترکیه، به‌ویژه جریان‌های چپ یکی از آن دسته گروه‌هایی بودند که همواره مخالف حل مسالمت‌آمیز اختلافات میان کردها و ترک‌ها بودند. نماد بارز آن، حمله یک چپ‌گرای ترک به یک چپ‌گرای کرد در جریان تظاهراتی در حمایت از شهردار برکنارشده استانبول بود. این اقدام بی‌سابقه نبود، چون آنان تاکنون کردها را به‌عنوان ملتی مستقل به رسمیت نشناخته‌اند و همچنان ما را ترک‌هایی می‌دانند که از پشت کوه آمده‌اند».
در گذشته نیز هر فرد یا جناحی که خواستار حل این مسئله می‌شد، آنها پیش از هرکس مخالف می‌کردند.

تورگوت اوزال (۱۹۸۹–۱۹۹۳)، رئیس‌جمهور سابق ترکیه، یکی از آن سیاستمداران خردمند و آینده‌نگر بود که خواهان حل‌وفصل اختلافات کردها و ترک‌ها از طریق گفتگو بود. به همین خاطر، هدف تلاش‌هایی برای ترور قرار گرفت و حتی او را متهم به خیانت کردند. اما او هیچ‌گاه از پیگیری آن روند دست نکشید. در نهایت، در سال ۱۹۹۳ در حادثه‌ای مشکوک درگذشت. مقامات وقت ترکیه علت مرگ را حمله قلبی اعلام کردند، اما سال‌ها بعد، در پی تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۲ صورت گرفت، مشخص شد که او مسموم شده و به قتل رسیده است.

نجم‌الدین اربکان نیز در مدت کوتاهی که نخست‌وزیر بود، تلاش کرد مسئله کردها را به شکل مسالمت‌آمیز حل کند. او گاهی سران دولت ترکیه را نیز مورد خطاب قرار می‌داد و می‌گفت: «به برادران کرد ما ظلم نکنید». همین موضوع باعث شد که در سال ۱۹۹۷ با کودتا مواجه شده و از قدرت کنار گذاشته شود.

از اوزال تا رجب طیب اردوغان

در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵، حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان، گفتگو برای حل مسئله کردها را آغاز کرد، اما به دلیل فشار حاکمیت سخت‌گیر و اقتدارگرا در ترکیه، این روند به نتیجه نرسید. همان روند باعث شد گروهی در تدارک کودتایی باشند تا قدرت را از اردوغان بگیرند و سرنوشت اربکان را برای او تکرار کنند. اما کودتا شکست خورد و اردوغان در قدرت باقی ماند.

امسال (۲۰۲۵)، بار دیگر مسئله حقوق کردها از سوی دولت ترکیه به رهبری اردوغان مطرح شده است. کردها نیز با رویکردی مثبت و آماده، وارد گفتگو شده‌اند و دور جدیدی از مذاکرات آغاز شده است. امید می‌رود که کردها بتوانند در این دور از گفتگوها، به حقوق خود دست یابند.

اما آنچه پرسش‌برانگیز و مبهم باقی می‌ماند، این است که:
آیا اردوغان می‌تواند روند مذاکرات را تا پایان ادامه دهد؟
آیا ترور و کودتا می‌توانند بار دیگر مانع حل مسئله کردها در ترکیه شوند؟
آیا تاریخ تکرار خواهد شد؟
یا برعکس، اردوغان می‌تواند بر همه موانع فائق آمده و این مسیر را به سرانجامی موفق برساند؟

امیر مام والی/ فعال و ناظر سیاسی کرد اقلیم کردستان