به گزارش کردپرس، دمشق در تاریخ ۱۰ مارس 2025 به توافقی غافلگیرکننده با نیروهای عمدتاً کُرد «نیروهای دموکراتیک سوریه» (قسد) دست یافت. طبق این توافق، قسد پذیرفت که در ساختار سیاسی و امنیتی سوریه ادغام شود. این توافق نقطه عطفی تاریخی و گامی حیاتی در جهت ایجاد مجدد وحدت در سوریه پس از سقوط سریع حکومت بشار اسد در دسامبر گذشته تلقی شد.

اما یک ماه بعد، هنوز پرسش‌های زیادی پیرامون ماهیت این توافق بی پاسخ مانده است. قسد و دمشق هنوز درباره جزئیاتی چون ادغام نیروهای امنیتی، ساختارهای سیاسی و کنترل بر مناطق کلیدی مانند میادین نفتی و مراکز بازداشت اعضای داعش به توافق نرسیده‌اند.

اجرای چنین توافقی در بازه زمانی یک‌ساله‌ای که دو طرف بر آن توافق کرده‌اند، دشوار است؛ به‌ویژه با توجه به دیدگاه‌های متضاد طرفین: دمشق به‌دنبال جذب و انحلال قسد است، در حالی که قسد خواهان حفظ درجه‌ای از خودمختاری در قالب ساختار جدید فدرالی است.

اگرچه برخی این توافق را گامی مثبت به سوی ثبات منطقه‌ای می‌دانند، اما پیامدهای آن برای مأموریت عملیات «عزم راسخ» به رهبری آمریکا پیچیده است و نه‌تنها می‌تواند امنیت شکننده شمال شرق سوریه را به خطر اندازد، بلکه روند گسترده مبارزه با داعش را نیز تهدید می‌کند.

همچنین، به‌نظر می‌رسد دولت ترامپ—که به‌شدت به‌دنبال رهایی از درگیری‌های خاورمیانه است—این توافق را نشانه‌ای برای خروج نیروهای آمریکایی از شمال شرق سوریه تلقی کند. گزارش‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهد برنامه‌هایی برای کاهش نیمی از نیروهای آمریکایی در سوریه تدوین شده است.

شریک کلیدی

قسد شریک کلیدی ایالات متحده در شمال شرق سوریه بوده و نقشی محوری در سرکوب فعالیت‌های داعش ایفا کرده است. با حمایت ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا، قسد موفق شد خلافت داعش در قلمروی گسترده را در هم بشکند و در آزادسازی شهرهای کلیدی همچون رقه و دیرالزور نقش‌آفرینی کند. نیروی پلیس قسد موسوم به «آسایش» نیز با پشتیبانی آمریکا مسئول نگهداری از زندانیان داعش بوده است.

این شراکت مدت‌هاست که ترکیه، عضو ناتو را آزار داده، چرا که آنکارا قسد را وابسته به حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک)—که یک گروه تروریستی شناخته شده—می‌داند. با وجود این تنش‌ها، آمریکا همکاری خود با قسد را به‌دلیل نقش حیاتی آن‌ها در مبارزه با داعش حفظ کرده است.

از سوی دیگر، دولت ترامپ تا حد زیادی از تعریف موضع مشخصی در قبال سوریه پس از اسد خودداری کرده است. با این حال، نهادهای کلیدی دفاعی آمریکا همچون ستاد فرماندهی مرکزی نیروهای آمریکا یا (CENTCOM) در ساختار نوظهور امنیتی سوریه نقش داشته‌اند. ژنرال پاتریک رایدر، فرمانده سنتکام، پیش از توافق ۱۰ مارس میان قسد و دمشق، با چهره‌هایی نظیر مظلوم عبدی، فرمانده قسد دیدار کرد تا گفتگو با دمشق و امکان دستیابی به توافق را بررسی کند.

این نقش پشت‌پرده سنتکام و مأموریت عزم راسخ، نشان‌دهنده تأثیرگذاری آمریکا در سوریه پس از اسد به‌ویژه در زمینه اصلاحات امنیتی گسترده است.

نگرانی‌های فزاینده

اکنون که تب اولیه دستیابی به توافق فروکش کرده، نگرانی‌ها درباره دامنه و مقیاس مبهم توافق افزایش یافته است. مظلوم عبدی تأیید کرده که هر دو طرف توافق کرده اند که باید یک نیروی نظامی واحد وجود داشته باشد نه دو ارتش مجزا، اما جزئیات این ادغام هنوز مشخص نیست.

شورای دموکراتیک سوریه و دولت دمشق توافق کرده‌اند که به مدت یک سال درباره مسائل حکمرانی، امنیت، همکاری اقتصادی و زمان‌بندی اجرایی گفتگو کنند. یکی از محورهای اصلی توافق، ادغام بیشتر مناطق تحت کنترل قسد در چارچوب سیاسی و اقتصادی گسترده‌تر سوریه است که می‌تواند منابع و حمایت‌هایی از سوی دولت مرکزی برای این مناطق به ارمغان آورد.

با توجه به ابهام‌های موجود در توافق الشرع-قسد، ممکن است پویایی خطرناکی ایجاد شود که تلاش‌ها برای مقابله با داعش را در منطقه تضعیف کند.

این توافق از یک‌سو حرکتی عمل‌گرایانه برای قسد و از سوی دیگر گامی مثبت به سوی اتحاد در چشم‌انداز امنیتی سوریه است. ادغام گروه‌های مسلح—که بسیاری از آن‌ها توانایی‌ها و تجربیات مهمی دارند—گامی حیاتی در جهت ساخت یک نظام حکمرانی یکپارچه و کارآمد است.

وضعیت محتمل خطرناک

با این حال، به‌دلیل ابهامات پیش‌رو و احتمال شکست مذاکرات، ممکن است وضعیتی شکل گیرد که مأموریت ائتلاف در شمال شرق سوریه را پیچیده کرده و تلاش‌های مقابله با داعش را تضعیف کند.

نزدیکی تدریجی قسد به دمشق، نشانه‌ای از فاصله گرفتن آن از آمریکا به‌عنوان شریک امنیتی اصلی و گامی در جهت تنوع‌بخشی به روابط امنیتی آن است. یکی از عناصر کلیدی تأثیرگذار در مذاکرات میان قسد و دمشق، سازوکارهای همکاری امنیتی آن‌ها در شمال شرق سوریه و نحوه ادامه مبارزه با داعش خواهد بود.

در حالی که دمشق خواهان خروج کامل نیروهای آمریکایی از کشور است—تا استقلال و خوداتکایی بیشتری در حوزه امنیت ملی ایجاد کند—سال آینده برای ثبات منطقه‌ای بسیار حیاتی خواهد بود، زیرا دو طرف تلاش می‌کنند درباره نحوه ادغام قسد در نیروهای مسلح سوریه به توافق برسند. در نتیجه، مأموریت آمریکا برای مقابله با داعش و شراکت با قسد فعلاً پابرجاست.

بازی متفاوت ترامپ

اما ترامپ بازی متفاوتی را دنبال می‌کند. او همواره نسبت به حضور پیش‌دستانه آمریکا در خاورمیانه—به‌ویژه در سوریه و عراق—بدبین بوده است. در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش در سال ۲۰۱۹، تصمیم گرفت تقریباً تمام نیروهای آمریکایی را از شمال شرق سوریه خارج کند—که به عملیات نظامی ترکیه علیه قسد منجر شد و خشم و استعفای بسیاری از مقامات امنیتی دولت او را در پی داشت.

اما واکنش شدید داخلی و بین‌المللی به این خروج، که باعث شد شرکای آمریکا در معرض خطر مستقیم قرار گیرند، ترامپ را وادار به عقب‌نشینی کرد. او برای حفظ ظاهر، اعلام کرد که مأموریت نیروهای آمریکایی «حفاظت از میادین نفتی و دیگر دارایی‌ها» است.

ترامپ یک سال بعد، در بهار و تابستان ۲۰۲۰، پس از درگیری‌هایی با شبه‌نظامیان، اعلام کرد که بخشی از نیروها و تجهیزات را خارج می‌کند و پایگاه‌ها را در سوریه تجمیع می‌کند. در نتیجه، حضور نظامی آمریکا از ۵۰۰۰ به ۲۵۰۰ نیرو کاهش یافت، بیش از هشت پایگاه منتقل شد و تجهیزات از مواضع کلیدی بیرون برده شدند.

ترامپ در دوره دوم ریاست‌جمهوری اش، خود را با مشاورانی مانند تولسی گابارد و جی‌دی ونس احاطه کرده که رویکردی انزواطلبانه دارند و معتقدند که مبارزه با داعش مدت‌هاست که به پایان رسیده است. او پس از سقوط غافلگیرکننده حکومت بشار اسد در اوایل دسامبر و پیش از آغاز رسمی دومین دوره ریاست‌جمهوری‌اش، اظهار داشت: «ما دیگر در سوریه دخالتی نداریم. آنجا خودش به اندازه کافی درگیر بحران است. نیازی به ما ندارد.»

در این دوره گذار حساس و در جریان مذاکرات میان قسد و دمشق، این احتمال کاملاً واقعی وجود دارد که ترامپ و تیمش بار دیگر بخش بزرگی از نیروهای آمریکایی را از سوریه خارج کنند. مانعی که در سال ۲۰۱۹ مانع این کار شده بود—یعنی انزوای قسد—اکنون با توافق با دولت موقت الشرع رفع شده و خروج آمریکا را توجیه‌پذیر می‌سازد.

گزارش‌هایی نیز از سوی مقامات اسرائیلی منتشر شده که پنتاگون به تل‌آویو اطلاع داده قصد دارد شمار نیروهای آمریکایی در شمال شرق سوریه را به نصف-یعنی از ۲۰۰۰ به ۱۰۰۰ نفر- کاهش دهد.

نقطه عطف

توافق قسد با دولت جدید سوریه، نقطه عطفی در ژئوپلیتیک پیچیده شمال شرق سوریه به شمار می‌رود و نگرانی‌های جدی درباره آینده تلاش‌ها برای مقابله با داعش ایجاد کرده است. هرچند این توافق ممکن است در کوتاه‌مدت مزایایی سیاسی و اقتصادی برای قسد به همراه داشته باشد، اما در بلندمدت خطرات امنیتی جدی متوجه منطقه خواهد بود. فاصله گرفتن از شراکت با آمریکا، افزایش هماهنگی با دولت الشرع و خطر بازگشت داعش، می‌تواند سال‌ها تلاش سخت را در مبارزه با تروریسم از بین ببرد.

سیاست‌گذاران آمریکایی در تصمیم‌گیری‌های پیش‌رو باید با دقت پیامدهای این توافق و احتمال بی‌ثبات‌سازی منطقه‌ای را مدنظر قرار دهند. آینده مأموریت آمریکا در مقابله با داعش در شمال شرق سوریه، به توانایی در مدیریت پیچیدگی‌های سیاسی محلی، قدرت‌های منطقه‌ای و تهدید مداوم تروریسم بستگی دارد.

منبع: ماهنامه انگلیسی زبان المجله