به گزارش کرد پرس، آغاز هر سال در ایران با افزایش قیمت  اقلام ضروری و خدماتی از جمله حمل و نقل، اجاره بها، انرژی و دستمزد همراه است. با این حال، نان به عنوان یک کالای اساسی، تنها با مصوبه شورای آرد و نان استان اجازه افزایش قیمت دارد؛ مصوبه ای که اغلب با تاخیر، محافظه کارانه و کمتر از واقعیت بازار صادر می شود.

فعالان صنفی تولیدی، از جمله نانوایان، بارها نسبت به قیمت گذاری دستوری اعتراض کرده اند. آنان معتقدند در شرایطی که هزینه ها چند برابر شده، ثابت نگه داشتن قیمت نان، آن هم برای سال های متمادی، نتیجه ای جز زیان ده شدن نانوایی ها نخواهد داشت. بسیاری از نانوایی ها در سنندج و دیگر شهرهای کردستان، به ویژه واحدهای سنگک پزی سنتی، به دلیل عدم توانایی در تأمین هزینه ها تعطیل شده اند. به طور مشخص، طی ماه های اخیر ۵۰ نانوایی سنگک پز در سنندج از چرخه فعالیت خارج شده اند.

قاچاق آرد؛ بازاری سیاه در دل نانوایی های یارانه ای

یکی از مهم ترین معضلات نظام توزیع آرد در کردستان، قاچاق آرد یارانه ای به بازار آزاد و عرضه آن به نانوایی های آزادپز است. این نانوایی ها که باید آرد مورد نیازشان را از سامانه «سیما» به قیمت هر کیلو بین ۶۲۰ تا ۶۴۰ هزار تومان تهیه کنند، به جای آن، آرد یارانه ای نوع یک و دو را به قیمت پایین تر (۴۰۰ تا ۴۵۰ هزار تومان) از نانوایی های یارانه ای خریداری می کنند. به این ترتیب، نه تنها نظام توزیع دچار اختلال می شود، بلکه نانواهای یارانه ای برای کسب سود از این تفاوت قیمت، اقدام به کاهش وزن چانه نان کرده و با کم فروشی سهمیه مازاد ایجاد می کنند تا بتوانند آرد را به بازار آزاد بفروشند.

بر اساس اعلام شرکت بازرگانی دولتی کردستان، از تعداد زیاد نانوایی های آزادپز تنها ۱۸ واحد در سامانه سیما ثبت نام کرده اند که هیچ کدام نیز تاکنون از این سامانه آرد تهیه نکرده اند. این موضوع نشان از ناکارآمدی نظارت بر اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان دارد و بر نگرانی ها درباره گسترش تخلفات افزوده است.

افت کیفیت نان؛ پیامد مستقیم سیستم ناکارآمد

نتیجه طبیعی این فرآیند، افت کیفیت نان و نارضایتی گسترده شهروندان است. کاهش وزن چانه، پخت نان با آرد بی کیفیت، استفاده از آرد قاچاق فاقد استاندارد، فروش نان با قیمت بیش از مصوب و حتی مواردی از مصرف آرد غیربهداشتی از جمله تخلفاتی هستند که در گزارش های رسمی نیز ذکر شده اند. طی روزهای اخیر، به ۱۷ نانوایی متخلف در سنندج اخطار پلمب داده شده است.

از سوی دیگر، صاحبان نانوایی های تعطیل شده از کاهش سهمیه آرد، بالا رفتن هزینه های اجاره، دستمزد و قبوض انرژی گلایه دارند. به عنوان نمونه، یکی از نانوایان سابق در سنندج می گوید اجاره محل کارش از ۱۰ میلیون به ۱۸ میلیون تومان افزایش یافته و قبض آب از ۲۰۰ هزار تومان به یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان رسیده است. در این شرایط، ادامه فعالیت برای نانوایانی که مجبور به فروش نان با قیمت ۸۰۰ تومان هستند، عملاً ممکن نیست.

نارضایتی کارگران؛ دستمزدها پایین تر از خط فقر

از دیگر بحران های گریبان گیر نانوایی ها، موضوع دستمزد کارگران است. طبق اظهارات رئیس اتحادیه خبازان سنندج، دستمزدی که برای کارگران نانوایی ها در نظر گرفته شده ۳۵۰ هزار تومان است، در حالی که حداقل حقوق در کشور بین ۶۰۰ تا ۹۰۰ هزار تومان متغیر است. همین اختلاف باعث شده جذب و نگه داشتن نیروی انسانی در نانوایی ها دشوارتر از گذشته باشد.

ناکامی در اجرای طرح های حمایتی

اجرای طرح هدفمندسازی یارانه آرد و نان قرار بود نانوایی ها را بر اساس عملکرد رتبه بندی کرده و یارانه بیشتری به واحدهای با عملکرد مطلوب اختصاص دهد. اما گزارش ها حاکی از نارضایتی نانوایان از نحوه امتیازدهی و عدم شفافیت در فرآیند پرداخت یارانه هستند. بسیاری معتقدند وعده ها در خصوص تأمین ۴۰ درصد هزینه ها از طریق کمک های دولتی، محقق نشده است.

نیاز فوری به اصلاح ساختار

نظام یارانه ای آرد و نان در استان کردستان، با چالش های بنیادین روبه روست. از قیمت گذاری غیرواقعی گرفته تا فساد در توزیع آرد، ضعف نظارت، افزایش هزینه های تولید، افت کیفیت و تعطیلی زنجیره ای نانوایی ها؛ همگی زنگ خطرهایی هستند که باید مورد توجه جدی تصمیم گیران قرار گیرند.

اگر چه نظارت و برخورد با تخلف امری ضروری است، اما بدون اصلاح ساختارهای ناکارآمد، افزایش قیمت نان به صورت کارشناسی شده، شفاف سازی فرآیند یارانه دهی و ایجاد یک نظام عادلانه در توزیع آرد، نمی توان انتظار داشت که مشکلات این حوزه به صورت پایدار برطرف شود.
تا آن زمان، نان نه تنها قوت غالب مردم بلکه بازتابی از سیاست های اقتصادی بی نتیجه ای خواهد بود که نانوا و مصرف کننده را به یک اندازه متضرر کرده است.