به گزارش کردپرس، گزارش منابع خبری از جمله میدل ایست آی حاکی از آن است که پ‌ک‌ک به‌زودی پایان مبارزه مسلحانه علیه دولت ترکیه را اعلام خواهد کرد؛ اقدامی که به درخواست عبدالله اوجالان، رهبر محبوس این گروه صورت می‌گیرد.

در حالی که چشم‌ها به روند پیش‌روی این تحول دوخته شده، یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها آینده اعضای پ‌ک‌ک در کوهستان قندیل است؛ منطقه‌ای در شمال عراق که برای دهه‌ها به‌عنوان مقر اصلی این گروه شناخته می‌شد.

درخواست اخیر اوجالان، که تحولی بنیادین در مناقشه پ‌ک‌ک و ترکیه به شمار می‌آید، می‌تواند مناسبات میان آنکارا، اربیل و بغداد را دگرگون کند و شاید به بسته شدن یکی از پرچالش‌ترین پرونده‌های منطقه‌ای بیانجامد.

تغییر موازنه پس از تحولات بزرگ منطقه‌ای

این چرخش ژئوپولیتیکی در پی دو تحول کلیدی در منطقه رخ داده است: جنگ اسرائیل علیه غزه از اکتبر ۲۰۲۳ و سقوط حکومت بشار اسد در سوریه یک سال پس از آن. این رویدادها ترکیه را نیز به بازنگری در سیاست‌های خود در قبال پ‌ک‌ک وادار کرد.

با اینکه آنکارا بیشتر بر خلع سلاح تمرکز دارد تا حل دموکراتیک مسئله کرد، این روند برای دولت عراق از اهمیت بسزایی برخوردار است.

عملیات‌های فرامرزی ترکیه و حساسیت بغداد

دولت عراق همواره از به‌عهده‌گرفتن مسئولیت مستقیم در قبال پ‌ک‌ک طفره رفته و آن را مسئله‌ای بین اربیل و آنکارا دانسته است. در سال‌های اخیر، ترکیه با اتخاذ استراتژی «نابودی تروریسم در مبدأ» عملیات‌های هوایی خود را به مناطقی چون سلیمانیه و سنجار یا شنگال گسترش داده و ده‌ها پایگاه نظامی در خاک عراق ایجاد کرده است؛ اقداماتی که با واکنش تند بغداد مواجه شده‌اند.

برخی شخصیت‌های بانفوذ عراقی، از جمله مقتدی صدر و شماری از گروه‌های شبه‌نظامی حشد الشعبی، حضور نظامی ترکیه را «اشغالگری» خوانده‌اند. با این حال، دولت عراق سال گذشته رسماً پ‌.ک.‌ک را ممنوع اعلام کرد؛ اقدامی که می‌توان آن را در راستای کاهش تنش با آنکارا ارزیابی کرد.

قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق، نیز اعلام کرده که پس از حل مسئله پ.‌ک.‌ک، «تمام گروه‌های مسلح و نیروهای خارجی» باید خاک عراق را ترک کنند.

در حالی‌که ترکیه درصدد حفظ حضور نظامی خود به بهانه مبارزه با داعش و افزایش نفوذ در عراق است، ادامه این حضور پس از خلع سلاح پ‌.ک.‌ک ممکن است گفتمان «اشغالگری» را در عراق تقویت کند. آنکارا در چنین شرایطی باید به دیپلماسی عمومی و جلب حمایت افکار عمومی عراق توجه ویژه‌ای داشته باشد.

تأثیر اقتصادی و سیاسی بر اقلیم کردستان

خلع سلاح پ‌ک‌ک می‌تواند خبر خوشی برای اقتصاد محلی عراق باشد. این گروه پیش از این زیرساخت‌هایی مانند خطوط لوله نفت را هدف قرار داده و تهدیدی برای پروژه راه توسعه (Development Road) میان عراق و ترکیه به‌شمار می‌رفت. روابط تجاری میان دو کشور اکنون به مرز ۲۰ میلیارد دلار رسیده و حذف تهدید پ.‌ک.‌ک می‌تواند این روند را تقویت کند.

در اقلیم کردستان، پ‌.ک‌.ک طی سال‌ها به عاملی مخرب تبدیل شده بود؛ اشغال صدها روستا و درگیری‌های مسلحانه با پیشمرگه‌ها، از جمله ضربات روانی و مالی‌ای بود که رهبران اقلیم متحمل شدند. همچنین، موضع خصمانه پ.‌ک‌.ک نسبت به حزب دموکرات کردستان (عراق و همکاری آن با حزب اتحادیه میهنی کردستان به تشدید شکاف‌های داخلی در اقلیم کردستان دامن زده بود.

خلع سلاح پ‌.ک.‌ک می‌تواند فضای تازه‌ای برای نزدیکی میان این دو حزب اصلی در اقلیم کردستان ایجاد کند و به بهبود روابط آنکارا با سلیمانیه منجر شود. در این میان، یک مقام بلندپایه در سلیمانیه نیز گفته: «پ‌ک‌ک به ما بیشتر از ترکیه ضرر رسانده است.»

نقش رهبران اقلیم در این فرآیند مورد توجه ویژه آنکاراست و حمایت مردمی از این ابتکار نیز گسترده است. در صورت پایان یافتن پرونده پ‌ک‌ک، حزب دموکرات کردستان عراق می‌تواند از اتهام هم‌پیمانی با ترکیه رهایی یابد و وجهه خود را بازیابد.

آینده کردها و غیبت مفهوم استقلال

نکته مهم آن‌که در فراخوان اوجالان برای خلع سلاح، هیچ اشاره‌ای به استقلال یا خودگردانی کردها نشده است. یکی از دلایل اصلی مخالفت ترکیه با همه‌پرسی استقلال در کردستان عراق در سال ۲۰۱۷ نیز همین نگرانی از دامن زدن به تمایلات جدایی‌طلبانه در داخل ترکیه بود.

با این حال، فرایند خلع سلاح پ‌.ک‌.ک می‌تواند زمینه‌ساز گفت‌وگو میان جریان‌های کردی در سوریه و عراق شود و موقعیت حزب دموکرات کردستان در عرصه ملی‌گرایی کردی را در کوتاه‌مدت تقویت کند. اما در بلندمدت، با توجه به اختلافات ایدئولوژیک عمیق میان  حزب دموکرات کردستان عراق و پ‌.ک.‌ک، رقابت سیاسی میان آن‌ها اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.

در مجموع، پایان فعالیت نظامی پ.‌ک‌.ک، زمینه را برای کاهش تنش‌های درونی در اقلیم، بهبود روابط بغداد و آنکارا، و تغییر موازنه قدرت در عراق فراهم خواهد کرد؛ هرچند شکاف‌های تاریخی و رقابت‌های منطقه‌ای همچنان نقشی تعیین‌کننده در تحولات آینده خواهند داشت.

منبع: میدل ایست آی

نویسنده: محمد آلچا، پژوهشگر مسائل کردها در عراق و ترکیه