پ.ک.ک؛ از ریشه‌های دانشگاهی تا پایان مبارزه مسلحانه؛ روایت یک جنبش کرد
همه‌چیز از دانشکدهٔ علوم سیاسی دانشگاه آنکارا شروع شد. جایی که از دیرباز یکی از خاستگاه‌های فکری جنبش‌های چپ‌گرا و ملی‌گرای کُرد بوده است.
در فضای پرتلاطم سیاسی دههٔ ۱۹۷۰ ترکیه، گروهی از دانشجویان کُرد با گرایش‌های انقلابی، تحت رهبری جوانی به نام عبدالله اوجالان، هسته‌های اولیهٔ یک جنبش را بنیان نهادند.
این گروه در سال ۱۹۷۸ به‌طور رسمی با نام «حزب کارگران کردستان» (پ.ک.ک) تأسیس شد. ایدئولوژی اولیه آن ترکیبی از سوسیالیسم انقلابی (مارکسیسم–لنینیسم) و ملی‌گرایی کردی بود پ.ک.ک از همان ابتدا بر طبقات فرودست جامعه تکیه کرد.
اگرچه دولت ترکیه و بسیاری از دولت‌های غربی آن را گروهی «تروریستی» می‌دانند، اما برای بخشی از جامعهٔ کرد، به‌ویژه در نواحی روستایی و کوهستانی، پ.ک.ک به‌عنوان یک «جنبش آزادی‌بخش» شناخته می‌شود.
ریشه‌های ایدئولوژیک و زمینه‌های اجتماعی (دهه ۱۹۷۰)
دههٔ ۱۹۷۰ در ترکیه، دوره‌ای سرشار از جنب‌وجوش سیاسی و مبارزات دانشجویی بود. دانشکدهٔ علوم سیاسی دانشگاه آنکارا، به‌ویژه، به مرکز اندیشه‌ورزی چپ‌گرایان تبدیل شده بود. عبدالله اوجالان، جوانی اهل استان شانلی‌اورفا، در همین فضا به تحصیل و فعالیت سیاسی پرداخت. او از آموزه‌های مارکسیستی تأثیر گرفت و با همراهی گروهی هم‌فکر، در سال ۱۹۷۷ مانیفستی تحت عنوان «راه ملی به انقلاب کرد» نگاشت. این مانیفست به‌زودی به متن مرجع گروه بدل شد و به تدریج ایدهٔ استقلال کردستان از راه مبارزهٔ مسلحانه تقویت شد.
در سال ۱۹۷۳، جلسه‌ای غیررسمی در سد چوبوک آنکارا با حضور دانشجویان کرد برگزار شد که به‌عنوان «کنگرهٔ مقدماتی» پ.ک.ک از آن یاد می‌شود. در این گردهمایی، ایدهٔ «کردستان مستعمره است» با محوریت مارکسیسم–لنینیسم مورد بحث قرار گرفت و مفهوم «جنگ توده‌ای» به‌عنوان راهبرد آینده مطرح شد.
تأسیس رسمی پ.ک.ک و نقش عبدالله اوجالان
در نوامبر ۱۹۷۸، نخستین کنگرهٔ رسمی پ.ک.ک در روستای فیص، در شهرستان لیجهٔ استان دیاربکر برگزار شد. این کنگره، آغاز رسمی حیات سیاسی–نظامی این سازمان بود و عبدالله اوجالان در آن به‌عنوان رهبر انتخاب شد. از آن پس، اوجالان نه‌تنها رهبری تشکیلاتی بلکه رهبری ایدئولوژیک سازمان را نیز بر عهده گرفت.
اولین اقدامات نظامی پ.ک.ک در اواخر دههٔ ۱۹۷۰ صورت گرفت، اما نقطهٔ عطف در ۱۵ اوت ۱۹۸۴ رقم خورد؛ شبی که نیروهای این گروه به پاسگاه‌های ژاندارمری ترکیه در جنوب‌شرق کشور حمله کردند. این اقدام به‌عنوان آغاز رسمی مبارزهٔ مسلحانهٔ پ.ک.ک شناخته می‌شود.
بحران‌های دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰
کودتای نظامی ۱۹۸۰ فعالیت سیاسی را در ترکیه فلج کرد. اوجالان که پیش‌تر به سوریه گریخته بود، ارتباطاتی با گروه‌های فلسطینی برقرار کرد. اعضای پ.ک.ک نیز به لبنان و شمال عراق مهاجرت کردند. در کوهستان‌های قندیل، اردوگاه‌هایی با همکاری حزب دمکرات کردستان ایران برای آموزش نظامی تأسیس شد.
در دههٔ ۱۹۹۰، جنگ میان پ.ک.ک و ارتش ترکیه به اوج رسید. ارتش ترکیه به پایگاه‌های پ.ک.ک در عراق یورش برد و درگیری‌های خونینی در مناطق کردنشین درگرفت. در ۱۵ فوریه ۱۹۹۹، عبدالله اوجالان در نایروبی دستگیر و به ترکیه بازگردانده شد. ابتدا به اعدام محکوم شد، اما پس از لغو مجازات اعدام در ترکیه، حکم او به حبس ابد تبدیل گردید.
بازاندیشی ایدئولوژیک و تحول استراتژیک (۲۰۰۰ به بعد)
در سال‌های پس از ۲۰۰۰، پ.ک.ک تغییرات بنیادینی در رویکرد خود ایجاد کرد. اوجالان از زندان، نظریهٔ «کنفدرالیسم دمکراتیک» را طرح کرد؛ الگویی سیاسی مبتنی بر خودگردانی محلی، عدالت جنسیتی و محیط‌زیست‌گرایی. این تغییر جهت باعث شد پ.ک.ک از هدف جدایی کامل از ترکیه فاصله بگیرد و به دنبال خودمختاری در چارچوب مرزهای فعلی باشد.
پ.ک.ک در سوریه از طریق گروه‌های وابسته مانند پ.ی.د و ی.پ.گ در مناطق روژاوا مدل کنفدرالیسم دمکراتیک را اجرا کرد.
در پی تحولات سیاسی و پیشنهادهای رسمی برای حل‌وفصل بحران کردها در ترکیه، عبدالله اوجالان در ۲۷ فوریه ۲۰۲۵ از زندان پیامی صادر کرد و خواستار پایان رسمی مبارزهٔ مسلحانه شد. دو روز بعد، آتش‌بس اعلام شد. در کنگرهٔ ۱۲ام پ.ک.ک (۵ تا ۷ مارس ۲۰۲۵) انحلال ساختار تشکیلاتی تصویب شد. نهایتاً در ۱۲ مهٔ ۲۰۲۵، پ.ک.ک به‌صورت رسمی انحلال خود را اعلام کرد. منابع بین‌المللی مانند رویترز این تصمیم را گامی تاریخی در جهت صلح منطقه‌ای توصیف کردند.
پ.ک.ک از یک جنبش انقلابی رادیکال، به سازمانی با محوریت دموکراسی محلی و عدالت اجتماعی بدل شد. انحلال این سازمان در سال ۲۰۲۵، پایانی بر یکی از مناقشه‌برانگیزترین دوره‌های تاریخ ترکیه و نقطهٔ شروعی برای فصل نوینی از سیاست‌ورزی بدون خشونت در خاورمیانه تلقی می‌شود. با این حال خیلی ها هم اعتقاد دارند که این کار به این آسانی ها نخواهد بود و ساختار نظامی پ ک ک با نامی دیگر فعالیت خود را ادامه خواهد داد.
نظر شما