به گزارش کردپرس، انحلال حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) پس از بیش از چهار دهه مبارزه مسلحانه، فرصت تاریخی‌ای را برای ترکیه فراهم کرده تا با پشت سر گذاشتن دوران خشونت، مسیر تازه‌ای را به‌سوی دموکراسی و همزیستی طی کند.

طولانی‌ترین شورش مسلحانه در جهان به‌ناگاه به پایان رسیده است. حدود چهل سال پس از نخستین حمله پ‌ک‌ک به اهداف دولتی در ترکیه، این گروه تصمیم به خلع سلاح و انحلال گرفته است؛ تصمیمی که نه‌تنها برای ترکیه، بلکه برای سراسر خاورمیانه نقطه عطفی مهم محسوب می‌شود.

پ‌ک‌ک که در اواخر دهه ۱۹۷۰ توسط عبدالله اوجالان – رهبر زندانی کنونی آن – بنیان‌گذاری شد، هدف اصلی‌اش ایجاد کیانی مستقل برای کردها بود؛ در کنار آن نیز برای کسب حقوق سیاسی و فرهنگی جامعه کرد در ترکیه تلاش می‌کرد. اما مجموعه‌ای از تحولات داخلی و بین‌المللی به‌وضوح رهبران این گروه را به بازنگری در مسیر خود واداشته است.

از عرصه داخلی آغاز کنیم. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور دو دوره‌ای ترکیه، به‌روشنی نشان داده که در پی کسب سومین دوره ریاست‌جمهوری است. تحقق این هدف یا نیازمند اصلاح قانون اساسی است، یا تصویب لایحه‌ای برای برگزاری انتخابات زودهنگام. در هر دو حالت، اردوغان برای پیشبرد این طرح‌ها به حمایت بیشتری نیاز دارد – حمایتی فراتر از آنچه ائتلاف حاکم متشکل از حزب عدالت و توسعه (AKP) و حزب حرکت ملی (MHP) فراهم می‌کنند. در این میان، حزب سوم ترکیه – حزب چپ‌گرای "برابری و دموکراسی خلق‌ها" (DEM) – می‌تواند رأی‌های لازم را تأمین کند.

تلاش برای جلب حمایت حزب دم پارتی به روند اصلاحات پارلمانی، مسیر را برای «گشایش کردی» هموار کرد؛ ابتکاری که هدف آن ارتقای حقوق سیاسی و فرهنگی کردهای ترکیه است. در ازای آن، پ‌.ک.‌ک پذیرفت به فعالیت‌های مسلحانه خود پایان دهد و ساختار خود را منحل کند.

اما فشارهای بین‌المللی نیز در این تصمیم‌گیری بی‌تأثیر نبودند. در دسامبر گذشته، بشار اسد – رئیس‌جمهوری سوریه که برای تضعیف ترکیه از پ‌ک‌ک حمایت می‌کرد – از قدرت برکنار شد. دولت جدید سوریه، برخلاف پیشینیان، انگیزه یا توانایی حمایت از تلاش‌های کردها برای بی‌ثبات‌سازی ترکیه را ندارد.

از سوی دیگر، ایالات متحده نیز از هم‌پیمانان کرد خود فاصله گرفته است. در حالی‌که دولت جو بایدن حمایت بی‌قید و شرطی از نیروهای کردی هم‌پیمان با آمریکا – مانند نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) – ارائه می‌داد، دونالد ترامپ ترجیح می‌دهد ثبات سیاسی سوریه را از مسیر تقویت روابط با ترکیه دنبال کند.

عامل مهم اما کمتر مطرح‌شده دیگر، بهره‌گیری گسترده ترکیه از فناوری پهپادی در تقویت امنیت مرزها و هدف‌ قرار دادن رهبران پ‌ک‌ک در خارج از مرزها – به‌ویژه در خاک عراق – است. این تحرکات، به‌شکل چشمگیری توان عملیاتی و تدارکاتی پ‌ک‌ک را تضعیف کرده و احتمالاً باعث تجدیدنظر بنیادین در آینده مبارزه مسلحانه شده است.

مجموع این عوامل، فرصتی طلایی برای حل مسئله کردها در ترکیه از مسیر صلح‌آمیز فراهم کرده است؛ مسیری که به‌جای تشدید خشونت و رادیکالیسم، بر ادغام سیاسی و اجتماعی استوار است. اما برای عبور موفق از دوران مبارزه مسلحانه به سوی صلح پایدار، دولت اردوغان باید در دو جبهه عمل کند:

اول: شفافیت.
پیشینه طولانی پ‌ک‌ک در خشونت و حملات تروریستی، موجب خصومت گسترده در جامعه ترکیه شده است. بنابراین، مذاکرات میان دولت و پ‌ک‌ک – از جمله مفاد توافق و امتیازات داده‌شده – باید به‌طور شفاف و عمومی مطرح شود. یکی از پرسش‌های مهم این است که آیا شاخه‌های وابسته به پ‌ک‌ک مانند یگان‌های مدافع خلق (YPG) در سوریه نیز خلع سلاح خواهند شد یا خیر. پارلمان – به‌ویژه احزاب اپوزیسیون – باید نقشی محوری در هدایت این فرآیند ایفا کنند.

دوم: دموکراسی.
این گشایش تاریخی بدون ایجاد اصلاحات دموکراتیک واقعی، از جمله گام‌های مشخص برای تقویت استقلال قوه قضاییه و آزادی بیان و تجمع، به نتیجه نخواهد رسید. دولت اردوغان می‌تواند با اجرای احکام اخیر دیوان حقوق بشر اروپا، از جمله آزادی صلاح‌الدین دمیرتاش – رهبر برجسته کردها – گام‌های سریعی در این مسیر بردارد.

در شرایطی که احتمال آزادی عبدالله اوجالان نیز مطرح است، رسیدگی به وضعیت سایر زندانیان سیاسی – از جمله اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول، و اومیت اوزداغ، رهبر حزب ملی‌گرای پیروزی – نیز ضروری خواهد بود.

انحلال پ‌ک‌ک فرصتی بی‌سابقه برای ساختن ترکیه‌ای بهتر است؛ ترکیه‌ای که آزادی از خشونت را با تقویت دموکراسی در هم می‌آمیزد. چنین ابتکاری، نه‌تنها الگویی الهام‌بخش برای حل منازعات سیاسی در خاورمیانه خواهد بود، بلکه نشان می‌دهد پایان شورش‌های مسلحانه می‌تواند به صلحی پایدار و فراگیر منجر شود.

منبع: پروجکت ستدیکیت

نویسنده: سینان اولگن – دیپلمات پیشین ترکیه، مدیر اندیشکده EDAM در استانبول و عضو ارشد اندیشکده کارنگی اروپا