کردپرس - در جهان امروز، داده، قدرت است... و نه فقط قدرت اقتصادی، بلکه ابزار اصلی در هدایت کشور، مبارزه با فساد، و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک. زمانی که اطلاعات قابل رصد و تحلیل وجود نداشته باشد، نه سیاست‌گذاری مبتنی بر واقعیت شکل می‌گیرد، نه برنامه‌ریزی اقتصادی دقیق انجام می‌شود، و نه نظارت بر عملکردها ممکن خواهد بود.  

سخنان اخیر دکتر پزشکیان، که در همایش روز روابط عمومی مطرح شد، نشان‌دهنده یک درک عمیق از رابطه میان فقدان داده و گسترش فساد، رانت، و ناکارآمدی مدیریتی است. وقتی ندانیم چه کسی، کجا، چه میزان منابع دارد، چگونه می‌توان برای او برنامه‌ریزی اقتصادی کرد؟ این دقیقاً همان چالش بزرگی است که کشور با آن روبه‌روست: نبود زیرساخت داده‌محور، عدم شفافیت و ضعف در پایش اطلاعات اجتماعی و اقتصادی.  

چرا شفافیت اطلاعاتی حیاتی است؟  

تجربیات موفق بین‌المللی نشان داده است که کشورهایی که بر داده و شفافیت تکیه کردند، توانستند به توسعه پایدار برسند. کره جنوبی و بنگلادش نمونه‌های خوبی هستند. کره جنوبی با دیجیتالی‌سازی و نظارت دقیق، فساد را به‌شدت کاهش داد و بنگلادش با اصلاحات اقتصادی مبتنی بر داده، مسیر رشد را هموار کرد. این کشورها متوجه شدند که شفافیت، نه یک شعار، بلکه ابزار اصلی برای اصلاحات اقتصادی و اجتماعی است.  

آسیب‌های حکمرانی بی داده در ایران

در ایران، عدم وجود سیستم داده‌محور باعث شده که در حوزه‌های مختلف سیاست‌گذاری ها مبتنی بر حدس و گمان، فشارهای جناحی و یا روایت‌های ناقص شکل بگیرد. بدون داده‌های دقیق، برنامه‌ریزی اقتصادی ناکارآمد خواهد بود و توزیع منابع به شکل ناعادلانه انجام می‌شود. بدون شفافیت و عدم امکان نظارت نیز، فساد، رانت و رشوه افزایش پیدا کند و این زمینه‌ساز تباهی عدالت اجتماعی می‌شود. نبود پایش دقیق از وضعیت اجتماعی باعث می‌شود هیچ نسخه مؤثری برای حل مشکلات ارائه نشود.

چه باید کرد؟

اصلاح نظام داده در ایران دارای موانع ساختاری است و برای رفع آن، باید یک نظام مدیریتی هماهنگ ایجاد شود که اطلاعات را از تمام دستگاه‌های دولتی گردآوری کند؛ هر چند که این مهم، با مقاومت روبرو خواهد شد خصوصاً در برابر شفافیت. بسیاری از گروه‌ها در برابر نظارت و داده‌های قابل رصد مقاومت می‌کنند، زیرا از نبود آن سود می‌برند!

زیرساخت‌های فناوری نیز باید ارتقا بیابد. پیاده‌سازی یک سیستم داده‌محور واقعی، به تجهیزات نوین و مهارت‌های تخصصی در حوزه تحلیل داده نیاز دارد و البته یک اراده سیاسی می‌طلبد. بدون اراده جدی برای اجرای شفافیت اطلاعاتی، هیچ تغییری رخ نخواهد داد که مثال برای این ضعف اراده در هر سه قوه نظام فراوان است.

اعتلای آینده ایران از جاده اصلاحات داده‌محور عبور می‌کند 

سخنان رئیس جمهور پزشکیان را باید یک هشدار جدی دانست. مسیر اداره کشور بدون داده‌های قابل اتکا، محکوم به سردرگمی و فساد است. اگر ایران بخواهد در مسیر اصلاحات و توسعه واقعی حرکت کند، چاره‌ای جز ایجاد یک سیستم داده‌محور و شفاف ندارد. این اقدام نه فقط یک نیاز مدیریتی، بلکه یک ضرورت سیاسی و اجتماعی است که آینده کشور را رقم خواهد زد. و البته شفافیت نیز پیش‌شرط بزرگی در توسعه است که همه باید در خصوص آن اجماع و ائتلاف و وفاق کنند چرا که اصلاحات واقعی زمانی آغاز می‌شود که داده‌ها قابل رصد و مدیریت باشند.

نویسنده: یاسر بابایی