به گزارش کرد پرس، در گوشه ای از کارگاه قالیبافی در شهرستان بیجار، بانوی کارآفرینی با دستان هنرمند خود، نقش ها را بر دار قالی می زند. خانم فرهنگ، بانوی خوش ذوق کردستانی، یکی از چهره هایی است که با ایجاد فرصت شغلی برای ۴۰ نفر شامل ۱۲ نفر در داخل کارگاه و ۳۲ نفر در منازل تلاش کرده تا چراغ این صنعت را روشن نگه دارد.

او می گوید: «ما اینجا از وجودمون مایه می گذاریم و اثری خلق می کنیم که هم یادگار گذشتگان ما است و هم میراث آیندگانمان.

از هنر تا اقتصاد؛ حلقه ای گمشده میان تولید و بازار

فرش دستباف کردستان، به ویژه در مناطق بیجار، سنندج، سقز و بانه، دارای ویژگی های منحصربه فردی است؛ از طرح های اصیل و سنتی گرفته تا مواد اولیه طبیعی که نشان از اصالت فرهنگی این منطقه دارد. با این حال، نبود زنجیره ارزش کامل در حوزه تولید تا فروش، موجب شده بسیاری از تولیدکنندگان با ضرر و رکود مواجه شوند.

یوسف اسدی، یکی از صادرکنندگان سابق فرش کردستان، در گفت وگو با خبرنگار ما گفت: «تا زمانی که بافنده صرفاً تولیدکننده باقی بماند و به بازار دسترسی مستقیم نداشته باشد، این هنر نه به درستی دیده می شود و نه برای او سودی دارد. باید میان تولید، بازاریابی و صادرات یک پیوند ساختاریافته ایجاد شود».

ظرفیتی مغفول؛ راهی برای توسعه پایدار

در حال حاضر حدود ۵۰ هزار بافنده فعال در سطح استان شناسایی شده اند، در حالی که تخمین ها از وجود نزدیک به ۹۰ هزار نفر با استعداد قالیبافی حکایت دارد. با این وجود، تنها حدود ۹ هزار نفر تحت پوشش بیمه هستند و این موضوع یکی از مهم ترین مطالبات این قشر به شمار می آید.

طه سمیعی، معاون بازرگانی اداره کل صنعت، معدن و تجارت کردستان با اشاره به اهمیت فرش به عنوان یک کالای فرهنگی و اقتصادی، می گوید: «فرش فقط یک کالا نیست؛ بلکه زبان گویای فرهنگ، تاریخ و احساسات مردم ماست. نقش و نگار فرش، روایت گر داستان های نسل های پیشین است».

تسهیلاتی که به مقصد نمی رسند

سال گذشته ۱۰۹ میلیارد تومان تسهیلات مشاغل خانگی در قالب بیش از یک هزار و ۲۷۰ پرونده در استان پرداخت شده، اما بافندگان همچنان از نبود حمایت های بیمه ای و سرمایه در گردش برای تأمین مواد اولیه گلایه دارند.

خانم شهلا یکی از بافندگان از مسئولان خواستار توجه بیشتری شد و گفت: «بیمه، تسهیلات ارزان، آموزش های تخصصی و بازار فروش، خواسته اصلی ماست.

نهادهای حمایتی؛ از شعار تا عمل

در حالی که نهادهایی نظیر اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمان صمت و صندوق کارآفرینی امید برنامه هایی را در قالب آموزش، تسهیلات و معرفی به بازارهای داخلی و خارجی مطرح کرده اند، اما آنچه در عمل دیده می شود، پراکندگی در سیاست گذاری و ناهماهنگی در اجراست.

سمیه عبداللهی، از فعالان حوزه کارآفرینی فرش، معتقد است: «اگر حمایت ها از قالیباف فقط در حد پرداخت وام و کارگاه موقت باشد، بازدهی نخواهد داشت. قالیباف امروز نیاز به آینده نگری، بیمه، بازار پایدار و حتی روانشناس دارد. این شغل، فرسایشی و طاقت فرساست».

چالش بازار و صادرات؛ تحریم فرش مثل نفت!

در حالی که سالانه بین ۱۶۰ تا ۱۸۰ هزار متر مربع فرش دستباف در کردستان تولید می شود، اما بازار فروش این هنر اصیل به دلایل متعدد از جمله کاهش قدرت خرید مردم، تحریم های بین المللی و نبود مدیریت واحد در امر صادرات، با رکود مواجه شده است.

سمیعی تاکید کرد: «فرش ایرانی بعد از نفت و گاز، دومین کالای تحریمی بوده؛ این یعنی اهمیت و ارزش این هنر بی بدیل. اما نبود زیرساخت های صادراتی و حمایت های مالی از سوی بانک ها، مسیر را برای فعالان این صنعت دشوار کرده است».

گسترش آموزش و ورود نسل جدید

یکی از مهم ترین نگرانی ها در صنعت فرش کردستان، کاهش میل جوانان به یادگیری و ورود به این حوزه است. نبود انگیزه مالی، شرایط سخت کاری و تصویر سنتی از این هنر باعث شده تا نسل جدید کمتر جذب این حوزه شوند.

در این میان، ایجاد رشته های فرش در مقاطع دانشگاهی، طرح های مهارت آموزی برای نوجوانان و استفاده از ابزارهای نوین تبلیغاتی مانند شبکه های اجتماعی و نمایشگاه های مجازی می تواند نقطه عطفی باشد.

برند سازی و ثبت جهانی؛ گامی در جهت هویت سازی

یکی از پیشنهادهای کلیدی کارشناسان، ثبت جهانی فرش کردستان در یونسکو و حمایت از برند سازی منطقه ای برای محصولات باکیفیت است. اقدامی که می تواند به ارتقای جایگاه فرش این استان در سطح بین المللی کمک کرده و ارزش افزوده واقعی را به بافندگان بازگرداند.

راهی به آینده؛ با آموزش و نوآوری

در کنار تلاش برای صدور کارت های شناسایی برای بافندگان و نام گذاری رسمی فرش کردستان، طرح هایی نیز برای آموزش تخصصی و ارتقاء مهارت ها در حال اجراست. هرچند هنوز راه اندازی هنرستان فرش به سرانجام نرسیده، اما وجود رشته کارشناسی فرش در دانشگاه کردستان، نویدبخش آینده ای روشن است.

فرشی از امید، بافته با نخ حمایت

صنعت فرش کردستان، صنعتی ریشه دار و ارزشمند است که اگرچه امروز با چالش هایی روبروست، اما با حمایت های بیمه ای، تسهیلات هدفمند، آموزش های تخصصی و توسعه بازارهای داخلی و خارجی، می تواند دوباره به جایگاه درخور خود بازگردد.

فرش کردستان نه تنها کالایی هنری و فرهنگی، که فرصتی است برای اشتغال، توسعه و هویت سازی در منطقه ای که سال ها با تار و پود این هنر، خود را به دنیا معرفی کرده است.

صنعت فرش کردستان، نماد هنر، تاریخ و اقتصاد مردمی است که قرن ها با دستان خود تار و پود فرهنگ این سرزمین را بافته اند. امروز، این صنعت نیازمند رویکردی نوین از ایجاد نظام بیمه ای فراگیر برای تمامی بافندگان، توسعه زیرساخت های صادراتی و بازاریابی بین المللی، حمایت از برند سازی و ثبت جهانی فرش کردستان، گسترش آموزش های تخصصی و جذب نسل جدید و تشکیل اتحادیه ها و تعاونی های منسجم بافندگان است.

اگر این حمایت ها به صورت هدفمند و منسجم دنبال شود، می توان امیدوار بود که فرش کردستان نه تنها از رکود خارج شود، بلکه بار دیگر به یکی از مهم ترین نمادهای فرهنگی و اقتصادی ایران در سطح جهان بدل شود. آن چه امروز بر دار قالی نقش می گیرد، فردا روایت گر هویتی است که از دل تار و پود سنت به سمت توسعه می تند.