به گزارش کردپرس، کردهای ترکیه، که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، از زمان تأسیس جمهوری ترکیه در سال ۱۹۲۳ تاکنون با تبعیض‌های گسترده فرهنگی، سیاسی و زبانی مواجه بوده‌اند. ممنوعیت استفاده از نام‌های کردی، محدودیت آموزش به زبان مادری و سرکوب احزاب کرد از جمله این چالش‌هاست.
به حاشیه‌راندن سیاسی کردها در ترکیه
ابتکار صلح کردی در سال ۲۰۲۵، تغییری اساسی در روند پرنوسان تحولات سیاسی ترکیه در دهه گذشته محسوب می‌شود. این روند فرصتی تاریخی برای حل یکی از چالش‌های ریشه‌دار اجتماعی-سیاسی ترکیه است که از زمان تأسیس جمهوری در سال ۱۹۲۳ تا کنون انسجام ملی کشور را تهدید کرده است.
کردها در ترکیه دهها سال با موانع عمده‌ای در زمینه مشارکت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مواجه بوده‌اند. از جمله ممنوعیت استفاده از نام‌های کردی، پوشش سنتی، و آموزش به زبان مادری. ابتکار صلح کنونی، فرصتی مهم برای رفع این تبعیض‌ها، تقویت نهادهای دموکراتیک و ارتقای جایگاه منطقه‌ای ترکیه فراهم کرده است.
رویکرد دولت ترکیه نسبت به روند صلح
برای دولت ترکیه و شخص اردوغان، روند صلح با کردها مزیت‌هایی چندبعدی دارد که اهداف امنیتی، سیاسی و منطقه‌ای را با یکدیگر پیوند می‌زند. اردوغان با ورود به این فرآیند، علاوه بر حل یک بحران مزمن داخلی، به دنبال تثبیت جایگاه خود در سیاست داخلی و ارتقای نفوذ ترکیه در منطقه است. بنابراین، این ابتکار هم در راستای نیازهای داخلی و هم اهداف بین‌المللی ترکیه قرار دارد.
راهبرد اردوغان: صلح برای تثبیت ثبات و قدرت
دولت ترکیه تحت هدایت اردوغان، از دو منظر اصلی به این روند می‌نگرد: حل منازعه‌ای طولانی‌مدت و تقویت قدرت سیاسی.
۱. حل یک درگیری مزمن داخلی
اعلام آمادگی پ.ک.ک برای خلع سلاح و انحلال در سال ۲۰۲۵، گامی تاریخی در پایان دادن به درگیری‌ای بود که طی چهار دهه، بیش از ۴۰ هزار کشته بر جای گذاشت. این نبرد نه‌تنها شکاف‌های قومی را عیان کرده، بلکه ثبات سیاسی ترکیه را نیز خدشه‌دار کرده بود. اردوغان با استقبال از این تحول، آن را «فرصتی تاریخی برای حذف تروریسم و بازسازی انسجام ملی» توصیف کرده است.
۲. تثبیت قدرت سیاسی
پس از شکست در انتخابات شهرداری‌های ۲۰۲۴، اردوغان با چالشی جدی برای حفظ قدرت روبه‌روست. ورود او به روند صلح، اقدامی حساب‌شده برای بازسازی ائتلاف سیاسی و تقویت جایگاه انتخاباتی‌اش محسوب می‌شود. دیدار او با نمایندگان حزب دموکراسی و برابری خلق‌ها (حزب دموکراتیک خلق‌های سابق) در آوریل ۲۰۲۵، نخستین مذاکره رسمی در بیش از یک دهه بود که نشانه‌ای از تلاش برای جلب حمایت رأی‌دهندگان کرد تلقی می‌شود.
در انتخابات‌های گذشته، احزاب طرفدار کردها گاه به میزان قابل توجهی قدرت مانور سیاسی پیدا کرده‌اند و حتی کنترل مجلس را برای ائتلاف حاکم دشوار کرده‌اند. با پیگیری صلح، اردوغان در پی بازگرداندن رأی کردها به سبد ائتلاف خود است.
اردوغان و چالش محدودیت قانونی برای شرکت در دوره سوم ریاست‌جمهوری
اردوغان اکنون در حال گذراندن دومین دوره ریاست‌جمهوری خود قرار دارد که طبق اصلاح قانون اساسی ۲۰۱۸، آخرین دوره مجاز محسوب می‌شود. اما دو مسیر احتمالی برای تمدید قدرت او وجود دارد:
- تغییر قانون اساسی: برای اصلاح محدودیت دوره ریاست‌جمهوری، اردوغان نیاز به حمایت ۳۶۰ نماینده مجلس و سپس رأی مثبت مردم در همه‌پرسی دارد. ائتلاف مردمی (حزب عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی) اکنون حدود ۳۲۰ کرسی دارد؛ یعنی برای رسیدن به حد نصاب به کمک حزب دموکراسی و برابری خلق‌ها (با ۵۶ کرسی) نیازمند است.
- برگزاری انتخابات زودهنگام: طبق ماده ۱۱۶ قانون اساسی، اگر مجلس رأی به انتخابات زودهنگام دهد، اردوغان می‌تواند بار دیگر نامزد شود. در این سناریو نیز، عدم معرفی نامزد از سوی حزب کردها و حمایت ضمنی آن‌ها از اردوغان می‌تواند او را به پیروزی برساند.
در هر دو مسیر، کردها نقش کلیدی دارند. بنابراین، شرکت اردوغان در روند صلح می‌تواند ابزاری برای کسب حمایت سیاسی لازم از این گروه باشد.
موازنه میان رأی‌دهندگان کرد و ترک‌های ملی‌گرا
استراتژی اردوغان، اگرچه حساب‌شده است، اما با ریسک بزرگی همراه است. او باید همزمان رضایت ملی‌گرایان ترک (که نسبت به صلح با کردها بدبین هستند) و حمایت کردها را جلب کند. این دو پایگاه رأی به‌طور سنتی در تضاد هستند.
اردوغان با نمایش خلع سلاح به عنوان «پیروزی علیه تروریسم» و خودداری از اعطای امتیازات فوری به کردها، در تلاش است پشتیبانی ملی‌گرایان را حفظ کند. همکاری او با دولت باغچلی، رهبر حزب حرکت ملی، نمونه‌ای از این توازن‌گرایی است.
با وجود مخالفت سنتی با کردها، باغچلی نیز اخیراً موضعی منعطف نسبت به روند صلح اتخاذ کرده که نشان‌دهنده یک همسویی موقت برای حفظ ائتلاف ملی‌گرا در کنار حل مسئله کردها است.
پیامدهای منطقه‌ای روند صلح
ارتقای موقعیت منطقه‌ای ترکیه
حل مناقشه کردها نه‌تنها چهره داخلی ترکیه را تغییر می‌دهد، بلکه جایگاه آنکارا را در منطقه و ناتو ارتقاء می‌دهد. تثبیت اوضاع داخلی از طریق صلح، به ترکیه امکان می‌دهد نفوذ خود را در سوریه و عراق گسترش داده و همکاری با متحدان غربی را تقویت کند.
سوریه: ابزارسازی از صلح برای تضعیف کردهای سوریه
پس از سقوط حکومت بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴، ترکیه سفارت خود را در دمشق بازگشایی کرد و به‌دنبال همکاری‌های امنیتی با دولت موقت سوریه رفت. همزمان، عملیات نظامی «سپیده‌دم آزادی» را در شمال سوریه آغاز کرد و با پشتیبانی نیروهای متحد، کنترل شهر منبج را به دست گرفت.
ترکیه پ.ک.ک و یگان‌های مدافع خلق (YPG) در سوریه را یکی می‌داند و معتقد است تضعیف پ.ک.ک منجر به افول نفوذ YPG خواهد شد.
در مارس ۲۰۲۵، نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) با دولت موقت سوریه به توافق رسیدند تا تا پایان سال جاری به ارتش ملی سوریه بپیوندند و کنترل گذرگاه‌ها و میادین نفتی را واگذار کنند. ترکیه این توافق را گامی مهم در جهت ادغام نیروهای کرد در ساختار ملی و خنثی‌سازی تهدید جدایی‌طلبی قلمداد می‌کند.
خلع سلاح پ.ک.ک، به‌ویژه با حمایت عبدالله اوجالان از درون زندان، پایه‌های ایدئولوژیک YPG را تضعیف کرده است. ترکیه با استناد به این تحول، استدلال می‌کند که YPG دیگر دلیلی برای حفظ نیروهای مسلح مستقل ندارد.
پیامدهای سیاسی و منطقه‌ای روند صلح
در حال حاضر، روند صلح می‌تواند ابزاری برای تداوم قدرت اردوغان باشد. با این حال، اگر این روند صرفاً در خدمت منافع سیاسی کوتاه‌مدت قرار گیرد، خطر فروپاشی آن جدی است.
شکست روند صلح می‌تواند به بازگشت خشونت، تضعیف نهادهای دموکراتیک، و خدشه به اعتبار منطقه‌ای ترکیه منجر شود. در مقابل، موفقیت آن می‌تواند الگویی برای حل مسائل مشابهه باشد
نتیجه‌گیری
روند صلح کردها در ترکیه، در لحظه‌ای حساس و تاریخی، به نقطه‌ای رسیده که می‌تواند به یکی از موفق‌ترین تلاش‌های حل مناقشه قومی در خاورمیانه تبدیل شود. اما موفقیت آن وابسته به آن است که آیا ترکیه حاضر است از این فرصت برای اصلاحات ساختاری و بازسازی اعتماد استفاده کند یا آن را قربانی محاسبات سیاسی کند.
انستیتو بیکر
نظر شما