به گزارش کردپرس، عبدالله اوجالان، بنیان‌گذار زندانی حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک)، روز پنجشنبه 27 فوریه 2025 از این گروه خواست تا خود را منحل و خلع سلاح کند. این گروه شبه‌نظامی که از سوی ایالات متحده و برخی دیگر از کشورها به‌عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود، دهه‌هاست که با دولت ترکیه درگیر جنگ چریکی است و شاخه‌های وابسته به آن نیز در سوریه و عراق فعالیت دارند. این چرخش ناگهانی از سوی اوجالان، پرسش‌های زیادی را به دنبال دارد. دو کارشناس سیاسی اندیشکده شورای آتلانتیک به این پرسشها پاسخ داده اند.

۱-عبدالله اوجالان کیست و چرا بیانیه جدید او اهمیت دارد؟

عبدالله اوجالان رهبر نمادین و بنیان‌گذار اصلی حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.ک.ک) است، که از سوی ایالات متحده به‌عنوان یک سازمان تروریستی خارجی طبقه‌بندی شده است. این حزب از سال ۱۹۸۴ با دولت ترکیه در حال جنگ است و شاخه‌هایی در سوریه، عراق دارد. درگیری پ.ک.ک برای دهه‌ها موجب تنش در ترکیه، منطقه و روابط ترکیه و ایالات متحده شده و تلاش‌ها برای یافتن ثبات، رفاه و امنیت برای ترک‌ها، کردها و سایر اقوام منطقه را با مشکل مواجه کرده است.

این بیانیه، اولین تلاش جدی در بیش از یک دهه گذشته برای پایان دادن به مبارزات مسلحانه پ.ک.ک و عادی‌سازی وضعیت در مناطق کردنشین تحت تأثیر این درگیری است. از زمان تأسیس پ.ک.ک در سال ۱۹۸۴، درگیری این گروه با ترکیه دست‌کم ۴۰ هزار کشته برجای گذاشته و برخی برآوردهای غیررسمی این رقم را تا ۱۰۰ هزار نفر نیز تخمین می‌زنند. این جنگ همچنین خسارات اقتصادی عظیمی به بار آورده است.

اوجالان از سال ۱۹۹۹ در زندان ترکیه به سر می‌برد. درخواست او برای انحلال پ.ک.ک، حتی در شرایطی که همچنان زندانی است، مسئله‌ای مهم محسوب می‌شود. با این حال، تصمیم نهایی بر عهده رهبری کنونی پ.ک.ک واگذار شده و هنوز باید منتظر برگزاری کنگره این حزب برای اعلام نتیجه نهایی ماند. زمان برگزاری این کنگره هنوز مشخص نیست. اگر این درخواست در کنگره تصویب و سپس از سوی تمام گروه‌های مسلح کرد در سوریه، عراق، ایران و اروپا اجرا شود، یک پیروزی بزرگ برای همه طرف‌ها رقم خواهد خورد.

— دفنه ارسلان، مدیر ارشد برنامه‌های ترکیه در شورای آتلانتیک

۲- اوجالان با صدور این بیانیه چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

 از لحن بیانیه اوجالان چنین به نظر می‌رسد که او امید خود را به پیروزی نظامی در برابر ارتش ترکیه از دست داده و به دنبال مسیری رسمی و سیاسی برای ادامه مبارزه است. او همچنین پ.ک.ک را سازمانی منسوخ‌شده و ریشه‌دار در ایدئولوژی مارکسیستی/لنینیستی دانست که دیگر در جهان امروز جایگاهی ندارد.

— دفنه ارسلان

اوجالان احتمالاً می‌خواهد میراث خود را فراتر از یک شبه‌نظامی یا زندانی تروریستی تعریف کند و به‌عنوان یک صلح‌طلب که توانست خشونت یا «مقاومت» را به دستاوردهای سیاسی تبدیل کند، به یادگار بگذارد. او پیش‌تر از همکاری میان ترک‌ها و کردها حمایت کرده و در بیانیه جدید خود جمهوری ترکیه را به‌عنوان ابزاری برای تحقق این هدف و یک گام دیگر در مسیر فاصله گرفتن از ایدئولوژی‌های جدایی‌طلبانه و ضددولتی پ.ک.ک مطرح کرده است .

او احتمالاً شرایط جدید را به‌ویژه در مورد شاخه سوری این جنبش (یگان‌های مدافع خلق یا ی.پ.گ) درک کرده و می‌داند که زمان مناسبی برای تحولات سیاسی به‌منظور جلوگیری از عملیات نظامی جدید ترکیه برای نابودی آن‌هاست.

ریچ اوتزن: مشاور امور ژئواستراتژیک حوزه مسائل ترکیه و عضو مهمان در اندیشکده شورای آتلانتیک

۳- این اقدام چه تأثیری بر برنامه‌های رجب طیب اردوغان دارد؟

اردوغان در فاصله سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ یک فرآیند صلح با پ.ک.ک را دنبال کرد اما این تلاش‌ها به دلیل تحولات سوریه و کشمکش‌های داخلی متوقف شد. او قصد دارد رهبر ترکیه‌ای باشد که تروریسم پ.ک.ک را پایان داده و هم‌زمان شرایط کردها را در ترکیه و منطقه بهبود بخشیده است.

ازسرگیری فرآیند صلح به اقتصاد ترکیه و روابط این کشور با ایالات متحده کمک خواهد کرد و همچنین مانعی را که بر سر راه ادغام مجدد سوریه (و عراق) در اقتصاد منطقه‌ای تحت رهبری ترکیه وجود دارد، از میان برمی‌دارد. علاوه بر این، این اقدام ممکن است جایگاه سیاسی او را در داخل کشور تقویت کند زیرا می‌تواند حمایت ترک‌های لیبرال و کردهای چپ‌گرایی را که در دهه گذشته به دلیل مواضع سخت‌گیرانه او در برابر پ.ک.ک از وی فاصله گرفته‌اند، مجدداً به دست آورد.

— ریچ اوتزن

اگر تمام گروه‌های کرد وابسته به پ.ک.ک از این درخواست پیروی کنند، این یک پیروزی بزرگ برای همه طرف‌ها خواهد بود و به درگیری‌ای که بیش از ۴۰ سال به طول انجامیده پایان خواهد داد. چنین نتیجه‌ای همچنین می‌تواند به اردوغان کمک کند تا حمایت بیشتر کردها را برای اصلاح قانون اساسی ترکیه، که به او امکان می‌دهد برای یک دوره دیگر در انتخابات شرکت کند، جلب کند.

دفنه ارسلان

۴-گروه‌های وابسته به پ.ک.ک در ترکیه و منطقه چه واکنشی نشان خواهند داد؟

به نظر می‌رسد که پ.ک.ک به درخواست اوجالان برای برگزاری یک کنگره رهبری و تصمیم‌گیری در مورد بیانیه او پاسخ مثبت دهد. انتظار می‌رود این روند با احتیاط و شرایط خاصی همراه باشد و یک فرآیند تدریجی به جای یک تغییر ناگهانی باشد. شاخه سوری این گروه در معرض بیشترین فشار قرار دارد و احتمالاً زودتر از بقیه از این روند تبعیت خواهد کرد.

با این حال، ممکن است گروه‌های ناراضی و منشعبی باشند که حاضر به خلع سلاح یا توقف درگیری نشوند. کادرهای قدیمی در کوه‌های قندیل ممکن است به دنبال راهی آبرومندانه برای ترک کوه و بازگشت باشند. در عین حال، این سازمان با وجود پراکندگی منطقه‌ای، از نظر ایدئولوژیک به‌شدت متمرکز است.

در داخل ترکیه، این سازمان تا حد زیادی توانایی انجام حملات مسلحانه را از دست داده است. بنابراین مسئله اصلی در این کشور روند سیاسی خواهد بود. اما در آن سوی مرزها، یعنی در عراق و سوریه، موضوع اصلی میزان پایبندی و اجرای این تصمیم خواهد بود.

ریچ اوتزن

۵- این موضوع چه تأثیری بر همکاری آمریکا با نیروهای کرد در سوریه خواهد داشت؟

ایالات متحده پیش‌تر برنامه‌هایی برای خروج نیروهایش از سوریه تدوین کرده است و احتمالاً به طور غیرمستقیم به نیروهای هم‌پیمان خود توصیه کرده که بهترین راه پیش رو، آشتی سیاسی با دمشق و آنکارا است. عقلانیت ایجاب می‌کند که این خروج به‌صورت تدریجی و هماهنگ انجام شود تا از ایجاد یک خلأ ناگهانی جلوگیری شده و انگیزه‌ای برای مخالفت با روند صلح ایجاد نشود. همچنان نیاز به هماهنگی میان ایالات متحده، ترکیه، دولت دمشق و یگان‌های مدافع خلق (YPG) وجود دارد تا از احیای مجدد گروه داعش جلوگیری شود.

با این حال، اگر پ.ک.ک خلع سلاح شود و به‌عنوان یک نیروی مسلح منحل گردد، دیگر دلیلی برای ادامه همکاری آمریکا با آن وجود نخواهد داشت.

فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)، که تحت رهبری کردها قرار دارد، اعلام کرده است که درخواست اوجالان برای زمین گذاشتن سلاح شامل این گروه نمی‌شود زیرا خود را بخشی از پ.ک.ک نمی‌داند. با این حال، به نظر می‌رسد که نیروهای دموکراتیک سوریه تحت رهبری کردها یا SDF به آتش‌بس پایبند خواهد بود و در هر صورت در مذاکرات جداگانه‌ای برای ادغام در ساختار امنیتی جدید سوریه مشارکت دارد.

ریچ اوتزن

۶- آیا این روند به تأسیس یک کیان مستقل کردی در ترکیه منجر خواهد شد؟

این احتمال بسیار ضعیف است، زیرا اوجالان در بیانیه خود عملاً بر همبستگی ترک‌ها و کردها در چارچوب جمهوری ترکیه تأکید کرده است. روندهای منطقه‌ای—سقوط بشار اسد و ظهور یک دولت جدید در سوریه، تضعیف برخی گروهها، تمایل واشنگتن به پایان دادن به جنگ‌ها و پرهیز از پروژه‌های امپریالیستی در منطقه، و احتمال ازسرگیری روند صلح در ترکیه—همگی نشان می‌دهند که جوامع کُرد به‌جای دنبال کردن استقلال، منافع خود را در چارچوب کشورهای موجود پیگیری خواهند کرد.

ریچ اوتزن