عبدالله اوجالان، رهبر دربند حزب کارگران کردستان (پ.‌ک‌.ک)، با درخواست از این سازمان برای انحلال و زمین گذاشتن سلاح‌هایشان پس از چندین دهه مبارزه مسلحانه، لحظه‌ای تاریخی را برای ترکیه و اقلیت کرد این کشور رقم زد. اما هنوز مشخص نیست که چه اتفاقی خواهد افتاد. در ادامه، چهار پرسش کلیدی که همچنان بی‌پاسخ مانده‌اند، بررسی می‌شود:

۱. آینده اوجالان و پ.‌ک.‌ک چه خواهد شد؟

یکی از متحدان ملی‌گرای تندرو اردوغان از اوجالان خواسته بود که خشونت را کنار بگذارد و پ‌ک‌ک را منحل کند و احتمال آزادی زودهنگام او را مطرح کرده بود. اما بایرام بالجی، تحلیلگر دانشگاه ساینس پو پاریس، معتقد است که با توجه به تهدیدات انتقام‌جویانه علیه اوجالان به دلیل دهه‌ها درگیری که بیش از ۴۰ هزار کشته برجای گذاشته، این امر بعید به نظر می‌رسد.

بالجی می‌گوید:« ممکن است وضعیت حبس اوجالان به میزان قابل توجهی تسهیل شود و انزوای او پایان یابد، اما این غیرقابل تصور است که بتواند به زادگاهش در جنوب شرقی ترکیه بازگردد.»

اوجالان اعلام کرده که پ‌ک‌ک «کنگره‌ای» برای انحلال خود برگزار خواهد کرد اما هنوز مشخص نیست که این اقدام چه زمانی و چگونه انجام خواهد شد.

با این حال، به گفته بالجی، پ‌ک‌ک به شدت تضعیف شده است، بنابراین احتمال ازسرگیری خشونت‌ها کم است. او توضیح می‌دهد: «این سازمان دیگر قادر به اجرای حملات پیچیده مانند گذشته نیست. هرچند هنوز حمایت و احترام برای اوجالان و پ‌ک‌ک وجود دارد اما حمایت از مبارزه مسلحانه مانند گذشته دیگر دیده نمی‌شود.»

۲- چرا حالا؟

کارشناسان معتقدند که رویدادهای ناشی از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ در فلسطین باعث یک واکنش زنجیره‌ای منطقه‌ای شد که ترکیه آن را هم تهدید و هم فرصت قلمداد کرد.

آنکارا با پیشنهاد مذاکره با اوجالان در ماه اکتبر، تلاش کرد تا مساله کردها را هم در سطح داخلی و هم در سطح منطقه‌ای حل کند.

برک اسان، استاد علوم سیاسی در دانشگاه سابانجی استانبول، می‌گوید که این اقدام ترکیه بیشتر مرتبط با سیاست داخلی است زیرا چند ماه پس از شکست حزب عدالت و توسعه (AKP) اردوغان در انتخابات صورت گرفت.

۳- اردوغان از این روند چه چیزی به دست خواهد آورد؟

تحلیلگران بر این باورند که توافق با کردها می‌تواند به اردوغان اجازه دهد قانون اساسی را اصلاح کند و دوره ریاست‌جمهوری خود را تمدید کند.

هامیش کینر، تحلیلگر ارشد در شرکت مشاوره Verisk Maplecroft، می‌گوید: «اردوغان امیدوار است که پایان درگیری با پ‌ک‌ک بتواند زمینه توافق با حزب دموکراسی و برابری خلق‌ها (DEM) را فراهم کند.»

به گفته او، در ازای آزادی اعضای زندانی حزب DEM و امتیازاتی در مورد حقوق فرهنگی و زبانی کردها، اردوغان ممکن است بتواند حمایت کافی در پارلمان برای تغییر قانون اساسی را به دست آورد.

این تغییر قانونی به اردوغان اجازه خواهد داد که در انتخابات ۲۰۲۸ برای سومین بار به عنوان رئیس‌جمهور نامزد شود، امری که طبق قانون اساسی فعلی ممنوع است.

اردوغان برای اصلاح قانون اساسی، به ۳۶۰ رأی در پارلمان نیاز دارد اما آراء ائتلاف حاکم او بدون کرسی‌های حزب DEM به این عدد نمی‌رسد. حزب DEM دارای ۵۷ کرسی در پارلمان ترکیه است.

۴- حزب DEM و کردها چه چیزی به دست خواهند آورد؟

اینکه اعلامیه اوجالان چه سودی برای کردها با حدود ۲۰ درصد از جمعیت ۸۵ میلیونی ترکیه خواهد داشت، همچنان نامشخص است.

همچنین مشخص نیست که حزب DEM، که پیام‌های بین اوجالان و دولت ترکیه را منتقل کرده، چه امتیازاتی در ازای این نقش خود دریافت خواهد کرد.

گونول تول، تحلیلگر مؤسسه خاورمیانه واشنگتن، می‌گوید: «با وجود این مذاکرات، دولت اردوغان همچنان سیاست‌های سرکوبگرانه خود را علیه کردها ادامه داده است.»

او اشاره می‌کند که دولت ترکیه در ماه‌های اخیر ۱۰ شهردار حزب DEM را به اتهام «تروریسم» از سمت خود برکنار کرده است.

برخی رسانه‌های ترکیه از احتمال آزادی زندانیان سیاسی کرد خبر داده‌اند.

آنتونی اسکینر، مدیر تحقیقات در موسسه Marlow Global، می‌گوید این سیاست «هویج و چماق ادامه خواهد داشت. دولت اردوغان چشم‌انداز صلح را مطرح کرده، اما همزمان به سرکوب ادامه می‌دهد. انتظار می‌رود که این سیاست ادامه یابد تا دولت بتواند بهترین شرایط ممکن را برای خود تضمین کند.»

۵- تأثیر این روند بر دموکراسی ترکیه چه خواهد بود؟

حمید بوزارسلان، کارشناس مسائل کردها در پاریس، معتقد است که «انحلال پ‌ک‌ک به معنای پایان مسئله کردها نیست زیرا این موضوع ارتباط مستقیمی با دموکراتیزه شدن ترکیه دارد.»

اوزگور اوزل، رهبر حزب مخالف جمهوریخواه خلق یا CHP، از فراخوان اوجالان برای زمین گذاشتن سلاح استقبال کرده و تأکید کرده است که مسئله کردها باید به صورت دموکراتیک و از طریق سیستم پارلمانی ترکیه حل شود.

او در شبکه اجتماعی X نوشت: «راه‌حل تمام مشکلات ترکیه فقط از طریق برقراری صلح داخلی امکان‌پذیر است و این امر نه از طریق یک سیستم اقتدارگرا، بلکه از طریق یک نظم دموکراتیک بر اساس اصول قانون، عدالت و برابری حاصل می‌شود.»

جمع‌بندی

🔹 اعلامیه اوجالان برای انحلال پ‌ک‌ک یک لحظه تاریخی است اما آینده آن نامشخص است.
🔹 اردوغان ممکن است این روند را به عنوان ابزاری برای تمدید دوره ریاست‌جمهوری خود استفاده کند.
🔹 مشخص نیست کردها و حزب DEM در ازای این روند چه امتیازاتی دریافت خواهند کرد.
🔹 مسئله کردها همچنان یکی از چالش‌های دموکراتیک ترکیه باقی خواهد ماند.

منبع: خبرگزاری فرانسه