به گزارش کردپرس،عبدالله اوجالان، در حرکتی بی‌سابقه از حزب کارگران کردستان ترکیه یا پ‌.ک‌.ک خواسته است که خود را منحل کرده و برای حل مسئله کردها از طریق روش‌های دموکراتیک تلاش کند. اوجالان بیش از 25 سال است که در حبس به سر می‌برد و بیشتر این دوران را در انزوای شدید سپری کرده است. پیام او توسط هیئتی از حزب دموکراسی و برابری خلق‌ها یا  DEM که با او در زندان ایمرالی دیدار کرده بودند، در تاریخ ۲۷ فوریه قرائت شد. در این پیام آمده است: «احترام به هویت‌ها، آزادی بیان، سازماندهی دموکراتیک هر بخش از جامعه بر اساس ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن تنها از طریق وجود یک جامعه دموکراتیک و فضای سیاسی ممکن است... کنگره خود را تشکیل دهید و تصمیم بگیرید؛ همه گروه‌ها باید سلاح‌های خود را زمین بگذارند و پ‌.ک.‌ک باید خود را منحل کند».

پ‌.ک.‌ک در پاسخ، از اول مارس آتش‌بس اعلام کرد و خواستار آزادی رهبر خود شد تا بر فرآیند خلع سلاح و انحلال این گروه نظارت کند.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه این درخواست را «تاریخی» خواند و گفت که این اقدام می‌تواند سرآغازی برای دوران جدیدی در روابط ترکیه و کردها باشد. مسعود بارزانی، رئیس سابق اقلیم کردستان عراق و رئیس حزب دموکرات کردستان، ابراز امیدواری کرد که ابتکار اوجالان «فرایند صلح را در مسیر درست قرار دهد». او تأکید کرد که اقلیم کردستان از این روند به هر نحو ممکن حمایت خواهد کرد زیرا تنها راه حل اختلافات، در پیش گرفتن روش‌های مسالمت‌آمیز است. دولت عراق نیز از این حرکت حمایت کرد.

بسیاری از قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نیز از این ابتکار استقبال کردند. وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد: «ما از هر اقدامی که به زمین گذاشتن سلاح‌ها منجر شود، استقبال می‌کنیم.» سخنگوی امنیت ملی آمریکا نیز افزود: «ما معتقدیم که این اقدام می‌تواند به صلح در این منطقه پرتنش کمک کند.»

بسیاری از ناظران این تحول را پیش‌بینی کرده بودند. رهبران حزب DEM در ۲۹ دسامبر ۲۰۲۴ پیامی از طرف اوجالان منتقل کردند که در آن، او بر «ضرورت اقدام فوری» و «مسئولیت تاریخی» برای تقویت برادری کردها و ترک‌ها تأکید کرده بود. او این دوران را «دوران صلح، دموکراسی و برادری» برای ترکیه و کل منطقه توصیف کرده و گفته بود که تحولات غزه و سوریه، لزوم حل مسئله کردها را بیش از پیش آشکار کرده است.

بدون شک، اوجالان به اقدامات تشویقی دولت ترکیه پاسخ داده است. دولت باغچلی، رهبر حزب راست‌گرای افراطی حرکت ملی (MHP) و متحد اردوغان، در اوایل اکتبر ۲۰۲۴ پیشنهاد داد که اوجالان به پارلمان ترکیه دعوت شود تا در آنجا اعلام کند که در ازای پیشبرد صلح و آزادی، پ.‌ک.‌ک را منحل خواهد کرد. اردوغان از این پیشنهاد استقبال کرد. او در ۳۰ اکتبر در جمع نمایندگان حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP)  تأکید کرد که اتحاد ملی تنها راه نابودی تروریسم پ.‌ک.‌ک است.

آنکارا به این نتیجه رسیده است که پایان دادن به درگیری ۴۰ ساله با کردها، برای کنترل کامل مرزهای ترکیه یک ضرورت استراتژیک است. این درگیری از سال ۱۹۸۴ تاکنون بیش از ۴۰ هزار کشته بر جای گذاشته است.

تحقق روند صلح موفقیت آمیز پیامدهای گسترده‌ای برای ترکیه و منطقه خواهد داشت. این روند در داخل ترکیه، می‌تواند زمینه نزدیکی بیشتر میان حزب حاکم عدالت و توسعه و حزب طرفدار کردها یعنی DEM را فراهم کند. اردوغان به دنبال جلب حمایت رأی‌دهندگان کرد است تا روند نزولی حزبش در انتخابات پارلمانی و شهرداری‌ها را معکوس کند و پشتیبانی لازم برای اصلاح قانون اساسی که به او امکان نامزدی برای سومین دوره ریاست‌جمهوری در سال ۲۰۲۸ را می‌دهد، به دست آورد.

در این راستا، دولت ترکیه ممکن است امتیازات سیاسی مختلفی به کردها از جمله آزادی ده‌ها رهبر سیاسی کرد که به گفته سازمان‌های حقوق بشری اروپایی، با اتهامات ساختگی تروریستی زندانی شده‌اند را بدهد. گروه‌های حقوق بشری اروپایی بارها از آنکارا به دلیل برکناری و بازداشت شهرداران کرد و نقض‌ مکرر حقوق فرهنگی و سیاسی کردها انتقاد کرده‌اند. حل مسئله کردها می‌تواند فشارهای حقوق بشری اروپا را کاهش داده و وجهه بین‌المللی ترکیه را بهبود بخشد.

مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه یا  (SDF) نیز از درخواست اوجالان برای زمین گذاشتن سلاح توسط پ.‌ک‌.ک استقبال کرده و گفته است که این اقدام تأثیرات مثبتی بر منطقه خواهد داشت. با این حال، او تأکید کرده است که این درخواست شامل نیروهای SDF نمی‌شود زیرا این نیروها ارتباطی با پ.‌ک.‌ک ندارند. ترکیه نظر دیگری دارد و ممکن است از امتناع SDF از خلع سلاح به عنوان بهانه‌ای برای تشدید اقدامات نظامی علیه مناطق تحت کنترل کردها در شمال شرقی سوریه، چه به‌صورت مستقیم و چه از طریق شبه‌نظامیان متحد خود در سوریه استفاده کند.

هم‌زمان، روند صلح در ترکیه می‌تواند به بهبود روابط آنکارا و واشنگتن کمک کند. آمریکا ممکن است این روند را دلیلی برای کاهش یا حتی قطع حمایت از کردهای سوریه بداند که این موضوع یکی از مطالبات کلیدی ترکیه بوده است.

حل مسئله کردها در ترکیه همچنین می‌تواند روابط با بغداد را تقویت کند. به‌ویژه، این امر می‌تواند زمینه‌های امنیتی و سیاسی لازم برای اجرای پروژه مشترک «کریدور توسعه» که ترکیه را از طریق عراق به قطر و امارات متصل می‌کند، فراهم سازد. نیروهای پ.‌ک‌.ک دهها سال است که در کوه‌های قندیل در شمال عراق فعالیت می‌کنند. پایان درگیری ترکیه با پ.‌ک.‌ک، عراق را از یک معضل امنیتی، سیاسی و اقتصادی دیرینه رها خواهد کرد. این امر همچنین می‌تواند شانس بهبود موقعیت دولت السودانی در انتخابات آینده را افزایش دهد زیرا دیگر به دلیل تحمل نقض حاکمیت عراق توسط ترکیه، از جمله حملات هوایی علیه مواضع پ‌.ک.‌ک که گاهی جان غیرنظامیان عراقی را گرفته‌اند، مورد انتقاد قرار نخواهد گرفت.

اجرای ابتکار اوجالان در عمل ممکن است با موانع متعددی روبه‌رو شود. یکی از این موانع، کاهش نفوذ اوجالان در پ‌.ک.‌ک به دلیل ظهور رهبران جدید است. یک جناح قدرتمند پ‌ک‌ک مستقر در کوه‌های قندیل، به رهبری جمیل بایک، پیشرفت در روند خلع سلاح را به اجرای اقدامات عملی برای تأمین حقوق فرهنگی و سیاسی کردها در ترکیه مشروط کرده است.

بخشی از افکار عمومی و مقامات ترکیه نیز ممکن است با چنین امتیازاتی مخالف باشند. مواضع سختگیرانه مقامات ترک، مانند اصرار جودت ییلماز، معاون رئیس‌جمهور ترکیه، مبنی بر اینکه پ‌ک‌ک باید «بدون هیچ مذاکره‌ای» منحل شود، نیز می‌تواند مانعی بر سر راه پیشرفت باشد.

بنابراین، در حالی که ابتکار اوجالان ممکن است گامی در یک روند طولانی‌مدت باشد، هنوز با ده‌ها مانع روبه‌رو است.

منبع: هفته نامه اهرام ویکلی