به گزارش کردپرس، شورشیان کرد ترکیه موسوم به پ.ک.ک پس از تقریباً نیم قرن جنگ، آماده‌اند که شورش خود را به پایان برسانند. اگر رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه مذاکرات را به‌طور جدی دنبال کند، این مسئله می‌تواند نه‌تنها برای ترک‌ها و کردها، بلکه برای موقعیت واشنگتن در منطقه نیز مفید باشد. اما اگر اردوغان و دولتش فقط وعده صلح را به‌عنوان ابزاری برای کسب قدرت منطقه‌ای مورد استفاده قرار دهند، چالش‌ها در روابط ایالات متحده و ترکیه بیشتر هم خواهد شد. به‌نظر می‌رسد که اردوغان عمدتاً با این هدف با کردها مذاکره می‌کند تا آرای نمایندگان کرد پارلمان ترکیه را برای تمدید دوره ریاست جمهوری خود به دست آورد.
اوچالان از پ‌ک‌ک خواست تا مبارزه مسلحانه را کنار بگذارد
عبدالله اوجالان، بنیان‌گذار و رهبر حزب کارگران کردستان ترکیه یا (پ‌ک‌ک)، در تاریخ ۲۷ فوریه، از این گروه خواست که سلاح‌ها را زمین بگذارد و منحل شود. این درخواست پس از نزدیک به یک سال مذاکرات پنهانی با دولت ترکیه صورت گرفت. نیروهای مسلح پ‌ک‌ک نیز در تاریخ ۱ مارس، اعلام کردند که آتش‌بس اعلام می‌کنند و دستورات اوچالان را پیروی خواهند کرد. آنها از طرف ترکیه هم خواستند که اقدام متقابل انجام دهد تا فرآیند انحلال آنها تسهیل شود.
پ‌ک‌ک از سال ۱۹۸۴ که ترکیه تحت حکومت اقتدارگرایانه پس از کودتای نظامی بود، فعالیت مسلحانه را آغاز کرد. در آن زمان زبان و هویت کردی اقدامی جنایی شناخته می‌شد و مخالفان، چه ترک و چه کرد، با زندان، تبعید یا بدتر از آن مواجه می‌شدند. از آن زمان تاکنون، این درگیری مسلحانه جان بیش از ۴۰ هزار نفر را گرفته و تریلیون‌ها دلار هزینه برای ترکیه داشته است. دو طرف از سال ۱۹۹۳ به طور متناوب در مذاکرات صلح شرکت کرده‌اند، اما هیچ نتیجه پایداری حاصل نشده است.
آخرین توافق ترکیه با پ‌ک‌ک بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ بود. با این که اردوغان این مذاکرات را پس از شکست در انتخابات پارلمانی ژوئن ۲۰۱۵ رها کرد، این مذاکرات تأثیر طولانی‌مدتی سوریه داشت.
آتش‌بس به نیروهای کرد این امکان را داد که تمرکز خود را بر مبارزه با داعش بگذارند و در آن زمان که نیروهای عراقی و سوری قادر یا مایل به مبارزه نبودند، روی دفاع از مناطق استراتژیکی مانند یا شنگال در شمال عراق و کوبانی در شمال سوریه متمرکز شوند. بعید بود ائتلاف جهانی تحت رهبری ایالات متحده بتواند همزمان با درگیری شدید گروههای کرد با ترکیه، با نیروهای کردی یگان‌های مدافع مردم در سوریه موسوم به (YPG) همکاری کند.
ده سال بعد از آن اتفاقات، واشنگتن امیدوار است که دوباره در سوریه صلح برقرار شود. همان‌طور که در بیانیه کاخ سفید -که از درخواست اوجالان استقبال کرده- اشاره شده، ایالات متحده معتقد است که انحلال پ‌ک‌ک و حل مسئله کردها در ترکیه می‌تواند بزرگ‌ترین چالش روابط ایالات متحده و ترکیه را حل کند. ترکیه با همکاری ایالات متحده با نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) که تحت رهبری کردها هستند، به شدت مخالف است. به همین دلیل، ممکن است ایالات متحده، به صورت غیررسمی از ازسرگیری مذاکرات ترکیه-پ‌ک‌ک، حداقل از سال ۲۰۲۳ حمایت کرده باشد.
SDF همان طور که پیش‌بینی می شد از این تحولات جدید استقبال کرد. مظلوم عبدی، فرمانده ارشد SDF گفت که امیدوار است این اقدام بهانه حملات ترکیه به نیروهایش را که در حال مذاکره برای تثبیت جایگاه خود در آینده سوریه هستند، از بین ببرد. عبدی سال‌ها حامی صلح در ترکیه بوده و در مقاله‌ای در سال ۲۰۲۲ آمادگی نیروهای خود را برای کمک به هر راه‌حل سیاسی اعلام کرده بود. دیگر رهبران ساختار سیاسی-نظامی تحت کنترل کردهای سوریه مانند الهام احمد و صالح مسلم، نیز این دیدگاه را به اشتراک گذاشته اند.
با این حال، دولت اردوغان لحن متفاوتی دارد. مقامات ترکیه به جای استقبال از چشم‌انداز پایان خشونتی که کشورشان را ویران کرده است، از این اعلامیه برای تهدید به جنگ بیشتر استفاده می‌کنند. آنها تأکید دارند که اعلامیه اوجالان باید شامل SDF نیز شود. آنها تهدید کرده اند که اگر کردهای سوریه تسلیم گروههای شبه‌نظامی تحت حمایت ترکیه و حاکمان جدید اسلام‌گرای سوریه نشوند، به اقدام نظامی بیشتر روی خواهند آورد.
چرا اردوغان وارد دور جدید مذاکرات «فرایند صلح» با کردها شده است؟
نگرش ترکیه می‌تواند قبل از شروع فرایند صلح، آن را در نطفه خفه کرده و بی‌ثباتی و ناامنی را برای ترک‌ها، کردها، سوری‌ها و جامعه بین‌المللی به همراه آورد. باید پیش از اینکه هر یک از این محاسبات بررسی شود، از خود بپرسیم چرا اردوغان تصمیم گرفته است که اکنون وارد فرایند صلح با کردها شود؟
دلیل آن ورود به مذاکرات با کردها با هدف استفاده ابزاری از آن است. اردوغان به حمایت کردها در پارلمان ترکیه نیاز دارد تا بتواند قانون اساسی کشور را تغییر دهد و دوره چهارم ریاست‌جمهوری خود را رسمیت بخشد. در حال حاضر، ائتلاف حزب عدالت و توسعه (AKP) تحت رهبری اردوغان به تعداد آرای لازم (۳۶۰ از ۶۰۰) دست نیافته و به آرای اعضای حزب کردگرای برابری و دموکراسی خلقها یا (DEM) نیاز دارد. سؤال این است که اردوغان چه چیزی می‌تواند در ازای حمایت آنها به DEM پیشنهاد دهد؟
انگیزه کردها برای کمک به اردوغان بر اساس منافع شخصی و واقعیت های سیاسی خواهد بود. در اواخر سال ۲۰۲۴، اردوغان و دولت باغچه لی، هم‌پیمان ائتلاف ملی‌گرای افراطی‌اش، مذاکراتی را با رهبران DEM آغاز کردند. این حرکت غافلگیرکننده بود زیرا باغچه لی که رهبری حزب حرکت ملی افراطی (MHP) را بر عهده دارد، سابقه ای طولانی در ضدیت با کردها و مخالفت با احقاق حقوق اقلیت‌ها دارد. با این حال، AKP و MHP به تنهایی نمی توانند به تعداد کرسی‌های لازم برای تغییر قانون اساسی دست پیدا کنند.
شایعاتی که از مذاکرات محرمانه میان AKP/MHP و DEM نشات گرفته، حاکی از آن است که اردوغان آماده است تا اعلام کند اوجالان را آزاد خواهد کرد. این چهره الهام‌بخش از سال ۱۹۹۹ در زندان دولت ترکیه به سر می‌برد. آزادی او یک پیروزی بزرگ برای DEM خواهد بود زیرا او به‌طور گسترده‌ای در میان کردها در سطح بین‌المللی به‌عنوان نلسون ماندلای کردها شناخته می‌شود. همچنین گفته می‌شود که اردوغان در حال بررسی اعطای خودگردانی به کردهای ترکیه است. این امر در عمل به چه معنا خواهد بود، هنوز مشخص نیست، اما احتمالاً شامل اقداماتی مانند تضمین حقوق فرهنگی کردها و شاید هم شامل اعطای خودگردانی به مناطق کردنشین ترکیه خواهد بود. در مجموع، آزادی اوجالان و خودگردانی فرهنگی/حکمرانی دستاوردهایی خواهند بود که نمی توان به راحتی از آن گذشت.
این پویایی ها با بازداشت اکرام امام‌اوغلو، شهردار استانبول در تاریخ ۱۹ مارس پیچیده تر شد. امام‌اوغلو تهدیدی برای ادامه حکومت اردوغان است زیرا او جذبه انتخاباتی قوی در شکست AKP در انتخابات محلی دارد. امام‌اوغلو به‌طور گسترده‌ای از سوی رای‌دهندگان اپوزیسیون به‌عنوان رئیس‌جمهور آینده ترکیه شناخته می‌شود و به‌عنوان کاندیدای CHP که قادر به جذب حمایت کردها است، دیده می‌شود. بعید است که دولتی که چنین چهره مخالفی را به‌اتهام‌های ساختگی زندانی می‌کند، قادر به انجام اصلاحات دموکراتیک و قانونی باشد که کردها به‌عنوان بخشی از فرایند صلح خواستار آن هستند. در عین حال، برای پ‌ک‌ک و حزب DEM دشوار خواهد بود که به‌طور کامل از مذاکرات خودداری کنند زیرا این تصمیم می‌تواند موجب ایجاد شکاف میان کردها و اپوزیسیون شود.
برآورده کردن خواسته‌های سیاسی کردها در داخل ترکیه شرط ضروری اما ناکافی برای تأمین صلح پایدار است. بعید است که پ‌ک‌ک به خاطر هیچ دست از مبارزه مسلحانه بردارد و منحل شود. دادن فرصتی به کردهای سوریه در مذاکرات یکی از معدود منافع قوی است که می‌تواند چنین امتیازات بزرگی را برای رهبران و اعضای این گروه توجیه کند. اگر این منافع از دستور کار کنار گذاشته شود، احتمال تشکیل گروههای پراکنده و خشونت‌های خرابکارانه به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
اگر احزاب کرد سوریه همچنان از بده بستان های سیاسی کشور خود به درخواست ترکیه کنار گذاشته شوند، دولت جدید احتمالاً سیستم متمرکزی ایجاد خواهد کرد که هیچ حمایتی از هویت کردی، زبان و فرهنگ نخواهد داشت — شرایطی که در دوران حکومت بشار اسد منجر به شورش کردها شد. نیروهای کردی همچنین تنها جایگزین عمده برای سیاست‌های سخت‌گیرانه اسلام گرایانه دولت انتقالی جدید هستند، که علاوه بر حقوق کردها، آزادی مذهبی و مشارکت زنان را نیز مطرح می‌کنند. کشتارهای اخیر علوی‌ها در سواحل سوریه توسط نیروهای دولت موقت و شبه‌نظامیان ارتش ملی سوریه تحت حمایت ترکیه- که برخی از آنها تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار دارند- چشم‌انداز تاریکی از آینده سوریه را نشان می‌دهند.
اگر ترکیه آتش‌بس در منبج و کوبانی سوریه که از دسامبر برقرار است، نقض کند و اقدام نظامی بیشتری علیه کردهای سوریه انجام دهد، جنگ داخلی سوریه را از نو آغاز کرده، به داعش فرصت جدیدی خواهد داد و هر گونه مصالحه ترک-کرد را برای نسل‌ها غیرممکن خواهد کرد.
این‌ها همه نتایجی هستند که ایالات متحده می خواهد از آنها جلوگیری کند. دولت فعلی آمریکا علاقه‌مند به پایان دادن به جنگ‌های دائمی، به ارمغان آوردن صلح برای خاورمیانه و مقابله با گروههای جهادگرایانه همچون داعش است. بنابراین واشنگتن به‌طور جدی علاقه‌مند است که ترکیه این فرایند صلح را به‌طور واقعی دنبال کند.
ایالات متحده باید از حفظ آتش‌بس‌های موجود در سوریه و ایجاد و رعایت آتش‌بس دوجانبه ترکیه-پ‌ک‌ک در ترکیه و عراق حمایت کند. باید از ترکیه بخواهد که با استانداردهای قانونی داخلی و بین‌المللی موجود هماهنگ شود، از آزار سیاسیون کرد غیرمسلح خودداری کرده و زندانیان سیاسی مانند صلاح‌الدین دمیرتاش، رئیس مشترک سابق حزب کردگرای HDP، را که اکنون با نام دم پارتی فعالیت می کند،آزاد کند تا جذابیت مقاومت مسلحانه کاهش یابد. همچنین باید از این فرصت برای نمایش استقلال SDF از پ‌ک‌ک استفاده کند و در سوریه به مسیر خود ادامه دهد: یعنی فشار بر داعش را حفظ کند و زمینه معاملات سیاسی را طوری تسهیل کند که در آن کردهای سوریه جایگاهی در دولت و نیروهای امنیتی کشور پیدا کنند.
منبع: نشریه گلوبال ویسز
نظر شما