به گزارش کردپرس، اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول و رقیب اصلی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در تاریخ ۱۹ مارس توسط پلیس بازداشت شد؛ سپس رسماً به فساد متهم شده و از مقام خود به عنوان شهردار معلق شد. امام‌اوغلو که پیش از ورود به سیاست، مشغول ساخت و ساز بود، اتهامات را رد کرده است.
در روزی که او به زندان منتقل شد، حدود ۱.۵ میلیون عضو حزب اصلی اپوزیسیون یا حزب جمهوریخواه مردم (CHP)، او را به عنوان کاندیدای ریاست‌جمهوری خود در انتخابات ۲۰۲۸ معرفی کردند. همچنین بیش از ۱۳ میلیون نفر دیگر که عضو CHP نیستند، در صندوق‌های رای جداگانه برای نشان دادن همبستگی با این سیاستمدار زندانی رأی دادند.
دستگیری امام‌اوغلو بزرگ‌ترین تظاهرات در ترکیه در بیش از یک دهه اخیر را برانگیخته است. در سال ۲۰۱۳، چند میلیون نفر در اعتراضات پارک گزی شرکت کردند که به شدت توسط پلیس سرکوب شد. اعتراضات اخیر در این حد نبوده اما ده‌ها هزار نفر، که بسیاری از آنها دانشجویان هستند، به ادامه اعتراضات با وجود ممنوعیت توسط دولت پرداخته‌اند.
اعتراضات ۲۰۱۳ گروه‌های مختلف جامعه مدنی را در برابر اردوغان قرار داده بود اما تظاهرات اخیر بیشتر به تقابل بین حزب CHP و رئیس‌جمهور تبدیل شده است. اردوغان از حزب اپوزیسیون خواسته تا «با اعصاب ملت بازی نکند.» با این حال، به‌رغم موج حمایت عمومی، امام‌اوغلو عملاً از کورس رقابت انتخابات ریاست‌جمهوری کنار گذاشته شده است.
احتمالاً او هرگز تبرئه نخواهد شد و در آینده نیز نمی‌تواند در هیچ انتخاباتی، چه برای ریاست‌جمهوری و چه برای شهرداری، شرکت کند، مگر اینکه رژیم فعلی تغییر کند. دانشگاه استانبول در تاریخ ۱۸ مارس، مدرک تحصیلی امام‌اوغلو را باطل کرد و عملاً او را از حضور در رقابت‌های ریاست‌جمهوری منع کرد؛ چرا که طبق قانون، کاندیداها باید فارغ‌التحصیل دانشگاه باشند. در ترکیه، رؤسای دانشگاه‌ها از سال ۲۰۱۶ به بعد توسط رئیس‌جمهور منصوب شده‌اند و این لغو مدرک به وضوح بخشی از طرح دولت است.
اما دولت فعلاً با کنترل حزب جمهوریخواه خلق بر استانبول مخالفت نمی‌کند. جانشین امام‌اوغلو توسط استاندار استانبول نخواهد شد، بلکه فرد دیگری از CHP که اکثریت آراء را در شورای شهر دارد، به این سمت انتخاب خواهد شد.
همانطور که اوزگور اوزل، رهبر حزب پس از دستگیری امام‌اوغلو در سخنانی اعلام کرد، حزب CHP در حال صعود است و اگر روند کنونی ادامه یابد، این حزب موفق به «سرنگونی دولت» خواهد شد. CHP در انتخابات محلی مارس ۲۰۲۴، برای اولین بار در ۴۷ سال گذشته به بزرگ‌ترین حزب ترکیه تبدیل شد و در ۳۵ استان از ۸۱ استان پیروز شد و ۳۷.۸ درصد از آرا را به دست آورد و در مناطق سنتی محافظه‌کار کشور هم پیشرفت‌های چشمگیری داشت.
در همین انتخابات، حزب حاکم، حزب عدالت و توسعه یا (AKP)، که ۳۵.۵ درصد از آرا را کسب کرده بود، برای اولین بار در ۲۲ سال گذشته موقعیت برتر خود را از دست داد.
CHP از نارضایتی گسترده مردم نسبت به سیاست‌های اقتصادی نئولیبرالی حزب حاکم که به گفته منتقدان طبقات پایین و متوسط را فقیر کرده و به آنها آسیب رسانده، بهره‌برداری کرده است. CHP تحت رهبری اوزل، که در سال ۲۰۲۳ پس از شکست کمال کلیچداراوغلو در انتخابات ریاست‌جمهوری، رهبری حزب را به دست گرفت، موفق شده است پیام اجتماعی دموکراتیک بازتوزیع اقتصادی را با رویکردی فراگیر نسبت به دو گروهی که معمولاً از این حزب دوری می‌کردند— یعنی کردها و محافظه‌کاران مذهبی—ترکیب کند. این حزب که توسط مصطفی کمال آتاتورک، نخستین رئیس‌جمهور ترکیه، بنیان‌گذاری شده همواره یک حزب ملی‌گرای سکولار است.
با این حال، آشتی در حال شکل‌گیری بین دولت اردوغان و جنبش سیاسی کردها وضعیت دشواری برای CHP ایجاد کرده است زیرا این نزدیکی می‌تواند به اردوغان کمک کند تا برخی از حامیان کرد را دوباره جلب کند. عبدالله اوجالان، رهبر زندانی حزب کارگران کردستان یا (PKK)، در تاریخ ۲۷ فوریه، خواستار انحلال این گروه شبه‌نظامی شد.
این درخواست پس از پیشنهاد دولت باغچه لی، رهبر حزب حرکت ملی (MHP) و متحد کلیدی اردوغان، به اوجالان برای ترک خشونت و انحلال PKK مطرح شد. صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر سابق یک حزب کردی که او هم مانند اوجالان زندانی است، از اردوغان، باهچلی و اوجالان به عنوان رهبرانی که «ابتکار عمل صلح کرد-ترک را به دست گرفته‌اند» تمجید کرد.
اوزل از طرف دیگر ادعا کرد که بیانیه اوجالان توسط دولت آماده شده و اشاره کرد که رهبر PKK ممکن است مهره‌ای از اردوگاه اردوغان باشد. پاسخ سرد یا حتی منفی CHP به درخواست اوجالان موجب نارضایتی رای‌دهندگان کرد شده است.
با این حال، فارغ از این که در آینده چه کسی نامزد شود CHP موقعیت خوبی برای پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده دارد. در حالی که دستگیری امام‌اوغلو نشان می‌دهد که رژیم دیگر حتی نگران حفظ ظاهر دموکراسی برای مشروعیت خود نیست، تصمیم به حفظ کنترل CHP بر استانبول نشان‌دهنده احتیاط است و اردوغان احتمالاً حزب را به طور کامل ممنوع الفعالیت نخواهد کرد.
ساختار دولت ملی‌گرای راست‌گرایانه‌ای که طی دهه گذشته توسط اردوغان و باغچه لی شکل گرفته اکنون با یک چالش حیاتی روبه‌رو است.
اردوغان که ۷۱ ساله شده و به طرز قابل توجهی پیرتر به نظر می‌رسد، دیگر یک راه‌حل بلندمدت نیست. با این حال، رژیم تاکنون هیچ تلاشی برای معرفی کاندیدای جانشین اردوغان نکرده است.
مدتی بود که سلجوق بایرکتار، داماد اردوغان، به عنوان یک کاندیدای بالقوه برای تجسم امید به نوسازی، به ویژه در میان نسل‌های جوان، مطرح بود و هنوز هم چنین احتمالی وجود دارد. اما او در سال گذشته حضور عمومی خود را کم‌رنگ کرده و به دقت از انظار عمومی اجتناب کرده است. ممکن است دلیل آن این باشد که طبق گمانه‌زنی‌ها، انتخاب مورد نظر اردوغان پسرش، بیلال اردوغان است.
در غیاب یک ولیعهد آشکار از حزب AKP، این امام‌اوغلو است که تبدیل به کانون امید اجتماعی شده و باعث ترس نهاد دولتی به شدت غیرلیبرال شده است. شهردار برکنار شده و زندانی استانبول هیچ وجهه ایدئولوژیک برای دولت ترکیه ندارد. او به طور تهدیدآمیزی وجهه ضدملی‌گرایانه‌ای به خود گرفته است، با نمایندگان اروپایی رابطه برقرار کرده—به ویژه یک شام با سفیر بریتانیا در سال ۲۰۲۲ که انتقاداتی را به دنبال داشت—و بی‌قید و شرط از حقوق کردها دفاع کرده است.
صعود CHP، همراه با نبود اجماع نخبگان درباره برنامه جانشینی اردوغان، رژیم را مجبور می‌کند که کاندیدای مقبولی از CHP را به عنوان ضمانتی برای تضمین نفوذ مداوم خود انتخاب کند.
برکناری امام‌اوغلو راه را برای منصور یاواش، شهردار آنکارا و رقیب اصلی او در درون CHP هموار کرده است که در واقع محبوبیت او از امام‌اوغلو بیشتر است. یاواش که قبلاً عضو MHP بوده و هنوز هم به شدت ملی‌گرا است، احتمالاً گزینه قابل قبولی برای دولت تحت رهبری اردوغان خواهد بود.
یاواش که آرزوی رئیس جمهور شدن خود پنهان نمی‌کند و در نظرسنجی‌ها پیشتاز است، استدلال کرد که هنگام انتخاب کاندیدای ریاست‌جمهوری CHP باید نظر عموم در نظر گرفته شود. او همچنین مخالف برگزاری نخستین انتخابات داخلی برای ریاست‌جمهوری بود که امام‌اوغلو برگزاری آن را خواسته بود.
یاواش نتواسته بود تلاش‌های رقیب خود را برای پیشبرد کاندیداتوری‌اش متوقف کند اما دستگیری امام‌اوغلو—در روز برگزاری انتخابات داخلی—فرصت‌های سیاسی برای او را احیا کرد. با این حال، یاواش هوشمندانه سریعاً با امام‌اوغلو اعلام همبستگی کرده و در انتخابات داخلی به نفع رقیب خود رای داد.
یاواش که در سال ۲۰۱۳ توسط کلیچداراوغلو در حزب CHP جذب شد، وقتی به درخواست اوجالان برای انحلال PKK واکنش نشان داد، به وضوح نشان داد که نیازی به آشتی ملی نمی‌بیند و در سخنرانی‌اش به خانواده‌های نظامی گفت که جنگجویان PKK که سلاح‌های خود را در چارچوب توافق صلح کنار می‌گذارند، باید « تسلیم عدالت ترکیه شوند» و سرنوشت آنها در مشورت با خانواده‌های سربازان کشته‌شده ترکیه تعیین شود.
یاواش در سخنرانی خود در تاریخ ۲۳ مارس، به پرچم‌های کردها که در جشن‌های نوروز کردها در شرق ترکیه به نمایش درآمده بود به عنوان «یک تکه پارچه» نام برد که باعث شد اوزل، رهبر CHP فوراً از این اظهارات عذرخواهی کند و در جمع مردم در بیرون از ساختمان شهرداری استانبول این موضوع را روشن کند. همکاری مشترک دولت AKP-MHP و اوجالان برای ملی‌گرایان به راحتی قابل قبول نیست و به نظر می‌رسد یاواش شرط بسته که با جذب ملی‌گرایان ناراضی از احزاب راست‌گرا، زیان از دست دادن حمایت از جناح چپ CHP جبران خواهد شد.
اگرچه CHP اکنون حول امام‌اوغلو متحد شده است اما سرانجام باید با ضرورت انتخاب جانشین او کنار بیاید. اینکه رژیم ملی‌گرای راست‌گرا پس از اردوغان ادامه خواهد یافت یا نه—و اهداف عمیق‌تر عملیات علیه امام‌اوغلو تحقق خواهد یافت یا خیر—به انتخاب‌هایی که دو جناح چپ ترکیه، سوسیال دموکرات‌های ترکیه و جنبش سیاسی کردهای چپ‌گرا اتخاذ خواهند کرد، بستگی خواهد داشت.
CHP نباید به یاواش بسنده کند. گزینه آشکار برای CHP که رسماً سوسیال دموکرات است، اوزل است که استراتژی بازگشت حزب به رویکرد چپ گرایانه را اتخاذ کرده و این استراتژی از قبل منافع آن مشخص شده است.
الگوی اوزل، بولنت اجویت است؛ یک پوپولیست که بین سال‌های ۱۹۷۲ تا ۱۹۸۰ رهبری CHP را بر عهده داشت و آن را به یک حزب چپ‌گرا تبدیل کرد و بهترین نتیجه انتخاباتی خود را در انتخابات عمومی سال ۱۹۷۷ به دست آورد. اوزل از اجویت تمجید کرده و اشاره کرده است که درس‌های مهمی از دهه ۱۹۷۰ می‌توان گرفت. در آن زمان CHP جایگاه سوسیال دموکرات خود را در پیش گرفت، اتحادیه‌های کارگری را پذیرفت و صدای طبقات فرودست شد. این طبقات به‌ویژه شامل کردها است. اوزل—مانند امام‌اوغلو— صریحا از آرمان‌های کردها برای مشروعیت آنها و برابری حقوقشان دفاع کرده است.
حزب دموکراسی و برابری یا (DEM) که حامی کردها و چپ‌گرا است، در کنار CHP ایستاده و دستگیری امام‌اوغلو را به عنوان حمله‌ای به دموکراسی محکوم کرده است. با این حال، ائتلاف پیچیده CHP و حزب DEM همچنان ناپایدار است.
حزب DEM از تعهد باغچهلی، رهبر MHP، نسبت به فرایند صلح تشویق شده و امیدوار است که آرمان‌هایش—به ویژه رسمیت بخشیدن به حقوق فرهنگی و زبانی کردها در قانون اساسی—در نهایت پذیرفته شود و در ازای آن، این حزب ممکن است تصمیم بگیرد از انتخاب مجدد و چند باره اردوغان در انتخابات 2028 حمایت کند. این امر به اصلاح قانون اساسی ترکیه دارد که فعلا اجازه انتخاب اردوغان در سومین دور حضور در انتخابات را نمی‌دهد. راه دیگر این است که انتخابات زودهنگام برگزار شود.
ائتلاف AKP-MHP فاقد اکثریت پارلمانی لازم برای هر دو گزینه است، بنابراین احتمالاً هدف اصلی اردوغان، دستیابی به توافقی بزرگ با حزب کردگرای DEM خواهد بود.
اما دستگیری امام‌اوغلو نشان داده که رژیم اردوغان هرگز شریک قابل اعتمادی نخواهد بود که به دنبال برقراری آشتی اجتماعی هستند. سوسیال دموکرات‌های ترکیه و کردهای چپ‌گرا، باید به جای اینکه ناخودآگاه به تحکیم بیشتر قدرت او کمک کنند، دولت را فریب دهند.
ترکیه تنها در صورتی می‌تواند تغییر دموکراتیک را به دست آورد که این دو جناح چپ آن متحد شوند.
منبع: فارن پالسی
نظر شما