به گزارش کردپرس، در روستای تاریخی آربو، واقع در دامنه‌های کوه باگُک در منطقه‌ی نصیبین، خبرنگاران خبرگزاری مزوپوتامیا موفق شدند برای نخستین‌بار وارد پناهگاهی در زیر کلیسای بزرگ مور دیمت شوند. در این فضای تنگ، تاریک و فراموش‌شده، صدها جمجمه و استخوان انسانی بر هم انباشته شده‌اند. به گفته‌ی اهالی، این پناهگاه مخفی، محل پنهان‌شدن گروهی از مردم – عمدتاً زنان و کودکان – در جریان قتل‌عام سریانی‌ها (سِیفو) بوده و آنان در همان‌جا به قتل رسیده‌اند. این کشف، احتمالا گوشه‌ای دیگر از تاریخ خشونت‌بار و نسل‌کشی در جغرافیای کردستان را روشن خواهد کرد.
ملت‌های باستانی ساکن جغرافیای کردستان، یعنی کردها، ارمنیان و سریانی‌ها، در طول تاریخ همواره هدف کشتارهای قدرت‌های حاکم قرار گرفته‌اند. در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۰، جمعیت آشوریان ساکن بین‌النهرین از سوی نیروهای دولت عثمانی یا به‌زور کوچانده شدند یا قتل‌عام گشتند. تخمین زده می‌شود که بین ۲۷۰ هزار تا ۳۰۰ هزار سریانی به‌دست نیروهای عثمانی کشته شدند. در همان سال‌ها، نسل‌کشی ارمنیان نیز رخ داد که طی آن صدها هزار انسان به قتل رسیدند. پس از تأسیس جمهوری، در همان جغرافیا این‌بار کشتارها متوجه کردها شد؛ کشتارهای جمعی همچون دیرسم و زیلان تا به امروز ادامه یافته است.
نسل‌کشی‌ها و کوچ اجباری
در دهه‌ی ۹۰ میلادی، در شهرهای کردستان ترکیه – به‌ویژه در شرناخ، ماردین، باتمان و آمد – نزدیک به ۵ هزار روستا به بهانه‌ی "امنیت" از سوی دولت به‌زور تخلیه و سوزانده شدند. بیش از ۵۰۰ هزار نفر نیز ناچار به مهاجرت به کلان‌شهرهای ترکیه شدند. در همین مناطق، حدود ۱۷٬۵۰۰ مورد قتل مشکوک به ثبت رسید. بخش عمده‌ای از این جنایت‌ها توسط ژیتم و دیگر ساختارهای امنیتی مخفی دولت صورت گرفت که همچنان بی‌پاسخ مانده‌اند. بقایای هزاران قربانی نیز در چاه‌های اسید، گورهای جمعی، و در کف خانه‌هایی که در آن‌ها کشته شدند، دفن شده‌اند.
یکی از روستاهایی که در آن یک قتل‌عام جمعی صورت گرفته، روستای آربو است که در دامنه‌های کوه باگُک و در شهرستان نصیبین (Nisêbîn) از توابع ماردین (Mêrdîn) واقع شده است. این روستا از دوران عثمانی تا به امروز سه بار تخلیه شده و در هر بار صدها نفر در آن کشته شده‌اند. در پناهگاهی که در زیر بزرگ‌ترین کلیسای این روستا، کلیسای مور دیمت (Mor Dimet)، قرار دارد، صدها جمجمه و استخوان انسانی کشف شده است. این پناهگاه که تاکنون به هیچ‌کس اجازه‌ی ورود یا تصویربرداری از آن داده نشده بود، برای نخستین‌بار توسط خبرگزاری مزوپوتامیا (MA) مستند شد.
از گذرگاه مخفی تا پناهگاه مرگ
برای رسیدن به پناهگاه، باید از دری آهنی کوچک در زیر کلیسا عبور کرد. این مسیر از گذرگاهی بسیار تنگ می‌گذرد که عرض آن حدود نیم متر و ارتفاعش حداکثر یک و نیم متر است. این گذرگاه به پناهگاهی کاملاً تاریک منتهی می‌شود که فضای آن به‌شدت وحشت‌انگیز و تکان‌دهنده است. با روشن‌کردن نور تلفن‌های همراه، در هر نقطه‌ای که نور می‌تابد، تعداد زیادی استخوان و جمجمه‌ی انسانی به‌چشم می‌خورد. در اطراف این پناهگاه که حدود چهار تا پنج متر وسعت دارد، حجره‌های کوچک و خمیده‌ای وجود دارد که درون هر یک از آن‌ها، استخوان‌های انسانی به‌صورت فشرده و انباشته دیده می‌شود.
آیا اینجا محل وقوع کشتار سِیفو است؟
در حالی‌که هنوز اطلاعات دقیقی درباره‌ی این‌که این استخوان‌ها به چه دورانی و چه کسانی تعلق دارند وجود ندارد، اما مردم منطقه به واقعیتی اشاره می‌کنند که نسل به نسل تا امروز منتقل شده است. آن‌ها می‌گویند افرادی که از یک قتل‌عام فرار کرده بودند، در این پناهگاه پنهان شده و سپس به‌صورت دسته‌جمعی در همان‌جا کشته شدند. بسیاری نیز معتقدند که جمجمه‌ها و استخوان‌هایی که عمدتاً به کودکان و زنان تعلق دارند، مربوط به قتل‌عام سِیفو هستند.
تا به امروز هیچ‌گونه بررسی، تحقیق یا مطالعه‌ای درباره‌ی این استخوان‌ها در کلیسای مورد نظر انجام نشده است. اهالی سریانیِ روستا نیز به‌دلیل ترس از تکرار قتل‌عام یا تبعید، تمایلی ندارند که این مسئله توسط کسی شنیده، دیده یا افشا شود.
روستایی که سه‌بار تخلیه شد
پیش از وقوع نسل‌کشی سِیفو در سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۰، در روستای آربو حدود ۹۰۰ خانوار زندگی می‌کردند. اما پس از آن، روستا تخلیه شد و ساکنان آن تبعید گشتند. در سال‌های بعد نیز این روستا سرنوشتی مشابه را تجربه کرد. در نهایت، در دهه‌ی ۱۹۹۰، آربو برای سومین بار و این‌بار به بهانه‌ی "امنیت"، مجدداً تخلیه شد.
در پی هر بار تخلیه و حمله، کلیساها و دیگر بناهای روستا به‌شدت آسیب دیدند. آربو تا سال ۲۰۰۱ به‌طور کامل متروکه بود. پس از آن، سریانی‌هایی که به کشورهای اروپایی مهاجرت کرده بودند، بازگشتند و روند بازسازی روستا را آغاز کردند. در طول سال‌های بعد، حدود ۲۰ خانه‌ی جدید در این منطقه ساخته شد.
گزارشی از زینب دورگوت و دلکش روآناس،خبرگزاری مزوپوتامیا
برگردان به فارسی؛ زهرا کمیجانی، خبرگزاری کردپرس
نظر شما