به گزارش خبرنگار کردپرس،  «اهدای عضو» اقدامی پسندیده که هم روزی جهانی را به نام خود دارد و هم روز ملی. هدف از این نامگذاری ها افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت اهدای عضو و جهت دادن به این عمل نیکوکارانه است.   این روزها برای تشویق اشخاص به اهدای عضو، تأکید بر اهمیت این موضوع و نشان دادن تأثیر مثبت آن در زندگی دیگران انتخاب شده تا بیمارانی که به عضوی از بدن مانند قلب، کلیه، کبد و… احتیاج دارند، اعضای خانواده و دوستانشان برای اهدای عضو تشویق و اشخاص آگاهی بیشتری درباره روش های اهدای عضو و مسایل قانونی مرتبط به آن دریافت کنند.  

گرچه اهدای عضو می تواند برای نجات زندگی بسیاری از اشخاص مفید واقع شود اما همچنان آگاهی عمومی درباره این فعالیت کافی نبوده و نیاز است که فرهنگ سازی و اطلاع رسانی بیشتری صورت گیرد. افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت اهدای عضو، تشویق به اهدای عضو به صورت آگاهانه و تسهیل‌گری در فرآیند اهدای عضو می‌تواند موجب بهبود وضعیت بیمارانی شود که به عضو احتیاج دارند.

فرهنگ سازی همان موردی است که مسئول واحد فراهم آوری و اهدای عضو دانشگاه علوم پزشکی کردستان هم نسبت به اهمیت آن تأکید دارد. «مقوله اهدای عضو در هر شاخص و در هر جامعه ای باتوجه به بومی بودن آن منطقه باید ترویج و فرهنگ سازی شود و این فرهنگ سازی زمانی درست است که به رفتار تبدیل شود. و باید بگوییم تا زمانی که به رفتار تبدیل نشود آموزش اثربخش نبوده لذا نیاز است سیاست های مجموعه را شناخته و آموزش ها به گونه ای باشد که گیرایی خاصی نسبت به این مقوله صورت گیرد». 

شرایط تأیید مرگ مغزی یک بیمار

«نهیه علی کرمی» در مصاحبه با خبرنگار کردپرس٬ با بیان اینکه اهدای عضو فعلی است حسنه٬ به شرایط رسیدن یک بیمار برای اهدای عضو اشاره می کند. «ما بیمارانی داریم که در بخش های ویژه بستری می شوند اینان درجه هوشیاری کمی داشته و مراقبت بیشتری نیاز دارند و زمانی که درجه هوشیاری از ۳ کمتر شود مطابق ارزیابی ها به سمت مرگ مغزی رفته است. در واقع زمانی می گوییم  یک شخص مرگ مغزی شده که از کل حیات ساقط است و بازگشت او به زندگی دیگر ممکن نیست». 

او از تأیید مرگ مغزی یک بیمار به صورت تیمی تخصصی خبر داد. «برای تعیین مرگ مغزی یک بیمار٬ من پرستار و پزشک تنها تأیید کننده مرگ مغزی نیستیم و برای این کار تیمی پنج نفره وجود دارد که شامل یک پزشک جراح مغز و اعصاب٬ پزشک متخصص مغز و اعصاب٬ متخصص داخلی٬ متخصص بیهوشی و پزشکی قانونی است که این تیم تأیید کننده نهایی مرگ مغزی یک بیمار هستند و تا زمانی که این تیم مرگ مغزی بیمار را تشخیص نداده و تأیید نکنند ما برای بیمار بستری شده نمی توانیم مارک مرگ مغزی را اعلام کنیم. این یعنی در اعلام مرگ مغزی یک بیمار تنها یک شخص نقش ندارد و یک تیم تخصصی هستند که در این حوزه اقدام می کنند». 

«علی کرمی» همچنین از تفاوت میان یک بیمار در کما رفته با یک بیمار دچار مرگ مغزی شده٬ گفت. «مرگ مغزی یک شخص یعنی اتمام حیات در وجود و کالبد آن و باید بدانیم که بیمار کمایی با بیماری که مرگ مغزی شده چه تفاوتی دارد؛ در واقع بیماری که در کما رفته امکان بازگشت اش به زندگی هست حتی در زمان های طولانی اما بیماری که از طریق معاینات تیم تخصصی و ارزیابی های مدنظر هیچ گونه برگشت او به زندگی امکان پذیر نیست دچار مرگ مغزی شده است. این مهم در تمام جوامع وجود دارد و باید تفاوت این دو یعنی بیماری که در کما قرار دارد با بیماری که دچار مرگ مغزی شده به صورت مستمر تکرار و آموزش داده تا ملکه ذهن شود».

پروسه رضایت گیری تا مرحله اهدا

 شرایط و پروسه رضایت گیری از خانواده بیمار دچار مرگ مغزی٬ دیگر موردی بود که «علی کرمی» به آن پرداخت. از نظر او برای اهدای عضو تنها داشتن کارت اهدای عضو کافی نیست و رضایت خانواده اش هم بسیار مهم و ضروری است. «برای اهدای عضو داشتن کارت اهدای عضو کافی نیست و این گونه نیست که بگوییم شخص مرگ مغزی شده همین که کارت اهدای عضو دارد کافی است و دیگر نیازی به رضایت خانواده اش نیست. در اصل اولیای دم هر تعداد که باشند باید رضایت کامل داشته و فرمی که استاندارد این کار است را امضا کنند. در واقع کارت اهدای عضو امکان رضایت گیری را فقط تسهیل می کند هم برای بیمارستان و هم برای خانواده. به طوری که خانواده می گویند خود شخص در زمان حیاتش چنین تصمیمی گرفته و وصیتی داشته و برای همین به احترام این تصمیم رضایت خود را اعلام می کنند». 

او به سختی های کار پروسه رضایت گیری و تلاش برای سنجیدن همه جوانب اشاره داشت. «بارها شده تا مرحله رضایت پیش رفته ایم و بعد خانواده متوفی پشیمان شده اند. در این مرحله به دنبال شخص تأثیرگذار مثبت می رویم مثلاً اگر از پنج عضو یک خانواده ۴ عضو آن راضی باشند و یکی نه… ما با شخصی که روی این یک عضو مخالف اثرگذاری بیشتری دارد صحبت می کنیم و حتی اگر این شخص هم نتوانست رضایت او را جلب کند کار اهدای عضو انجام نخواهد شد چون رضایت همه اعضای خانواده برای ما مهم است». 

مسئول واحد فراهم آوری و اهدای عضو دانشگاه علوم پزشکی کردستان بعد از شرایط رضایت گیری با اشاره به پروسه انتقال متوفی برای اهدای عضو٬ بر توجه و دقت نظر در این زمینه تأکید کرد. «پروسه انتقال بیمار مرگ مغزی بدین صورت است که بعد از ارزیابی تیم تخصصی و تأیید مرگ مغزی؛ ابتدا آزمایشات مرتبط همانند ایدز و هپاتیت و… جهت صحت سنجی سلامت متوفی انجام می شود و بعد از اطمینان از این نظر٬ تأیید نهایی صورت گرفته و مشخصات و شرح حال بیمار به مرکز تهران ارسال و پس از بررسی در تهران و تأیید برای اهدا اقدامات لازم جهت انتقال بیمار  انجام می شود که در این مرحله یک دستگاه آمبولانس مجهز همانند بخش آی سی یو به همراه پرستار و پزشک مجرب جهت اعزام متوفی تهیه و با همان سیستم پزشکی  به تهران اعزام می شود».  

به گفته «نهیه علی کرمی» حتی در تهران هم تمامی آزمایشات مورد نظر جهت اطمینان بیشتر و تأیید قطعی مرگ مغزی٬ مجدد تکرار می شوند و تا زمانی که مرکز تهران اطمینان پیدا نکنند از مرگ مغزی شخص، اقدام به جدا کردن اعضا برای اهدا نخواهند کرد.  

او مدت زمان انجام عمل اهدا را هشت ساعت اعلام کرد و سپس نسبت به وجود یکسری شایعات و ذهنیت منفی که درباره این عمل جراحی وجود دارد٬ هشدار داد. «هشت ساعت طول می کشد که اعضای بدن بیمار مرگ مغزی در اتاق عمل جدا و به اتاق عمل گیرنده عضو که براساس شرایط انتخاب شده٬ منتقل شود. اینجا باید به ذهنیت منفی که مردم جامعه دارند اشاره کنم اینکه مردم فکر می کنند بعد از اهدا بدن متوفی با شکل نامناسبی به خانواده تحویل داده می شود در حالی که این گونه نیست چرا که من به عنوان مسئول در این کار نظارت کرده و باید بگویم چنین ذهنیتی درست نیست و اتفاقاً بسیار دقیق و با ظرافت عمل صورت می گیرد و تنها خط جراحی است که روی بدن متوفی وجود دارد. و ظاهر شخص متوفی اهداکننده عضو به هیچ وجه بهم نمی خورد لذا از مردم درخواست می شود نسبت به این مسایل هوشیار بوده و از انتشار شایعات جلوگیری کنند». 

این مسئول واحد فراهم آوری به این سؤال که سخت ترین مرحله کار در پروسه اهدای عضو کدام است؟ چنین پاسخ داد که «سخت ترین بخش کار در پروسه اهدای عضو آن جایی است که از مادری طلب می کنیم برای اهدای عضو عزیزش. چون خیلی سخت است رضایت دادن به این کار و کسانی که راضی می شوند چقدر قهرمان هستند و چقدر دل بزرگی دارند و چقدر خدا آنان را دوست دارد که در این مرحله قرار می گیرند». 

رضایت گیری کار هر کسی نیست

از نظر مسئول واحد فراهم آوری و اهدای عضو دانشگاه علوم پزشکی کردستان «رضایت گیری از خانواده های دچار مرگ مغزی کار هرکسی نیست و هرکسی هم اجازه این کار را ندارد. ما به عنوان تیم کاری دوره های چند ساعته را در این زمینه دیده ایم و در هر مرکز و هر بیمارستانی هم یک نیرو به نام هماهنگ کننده بیمار مرگ مغزی داریم که با آموزش های لازمی که دیده اقدام به پروسه رضایت گیری می کند. فقط این شخص هماهنگ کننده و تیم آموزش دیده حق دارند در این زمینه ورود و دخالت کرده و هیچ کس دیگری در بیمارستان چنین اجازه ای را ندارد. تیم ما باتوجه به علمی که آموخته اند  شرایط لازم را می سنجند به طوری که باید نسبت به زمان و مکان و محیط و حتی نحوه زبان بدن و اینکه با چه شخصی از خانواده باید صحبت شود برای رضایت گیری حساس بوده و این گونه نیست که بدون اطلاع دقیق از اوضاع وارد پروسه رضایت گیری شویم». 

مطابق اظهارات «علی کرمی» هیچ اجباری در کار اهدای عضو برای رضایت خانواده ها وجود ندارد اما نهایت سخن ما برای تحقق زمان طلایی اهدای عضو است. یعنی ۲۴ ساعت اولیه برای اهدای عضو بسیار حیاتی است چرا که در این بازه زمانی اگر اهدا انجام شود جان هشت بیمار نجات می یابد برای همین اسم این کار را گذاشته ایم جان بخش و جاویدنام و بهتر آیت این گونه بگویم که هر بیماری که دچار مرگ مغزی می شود می تواند در ۲۴ ساعت اولیه جان بخش ۸ تن باشد». 

به گفته او اعضای بدن یک بیماری که دچار مرگ مغزی می شود در ۲۴ ساعت ابتدایی، بهترین زمان برای اهدا را دارند چرا که اندام ها در این زمان هنوز کار می کنند و کارایی خود را دارند ولی هرچقدر که دیرتر شود اعضای داخلی کارایی خود را از دست می دهند پس ۲۴ ساعت ابتدایی گلدن تایم اهدای عضو است.  

«علی کرمی» در پاسخ به این سؤال که اگر یک بیمار مرگ مغزی بدون سرپرست و یا مجهول الهویه باشد، برای اهدای عضو چگونه اقدام می‌شود، چنین بیان کرد که «اگر شخصی مجهول الهویه باشد و مشخص شود که کسی را ندارد و دچار مرگ مغزی شده بازهم ما نمی توانیم خودمان برای اهدای عضو تصمیم گیری کنیم در این مواقع از دادستان اجازه گرفته می شود که به عنوان ولی آن شخص به حساب می آید و اینجاست که باید بگویم حتی برای بیماران بی سرپرست هم، اجازه اهدای عضو دست عوامل بیمارستان نیست». 

آمار پایین اهدای عضو در کردستان

«علی کرمی» در ادامه به آمار اهدای عضو در کردستان و پایین بودن آن در استان اشاره کرد. «نخستین اهدای عضو در کردستان در تاریخ سوم خرداد سال ۱۳۸۹ در بیجار انجام شد و از آن تاریخ تاکنون در سطح استان ۶۳ مورد اهداکننده عضو داشته ایم که سنندج جایگاه اول را دارد و بعد بیجار و قروه در جایگاه های دوم و سوم هستند و بعد از آن شهرستان های مریوان و سقز و دهگلان و دیواندره و کامیاران و بانه هم در لیست اهداکنندگان عضو قرار گرفته اند».

آن طور که او می گوید میزان اهدای عضو استان در کشور نسبت به مرگ مغزی های صورت گرفته در سطح پایینی بوده و باید این میزان افزایش یابد. «سال گذشته در سطح استان  از ۵۶ مورد مرگ مغزی تنها ۴ مورد اهدای عضو بوده و این میزان کم است و باید مشارکت و فرهنگ سازی بیشتری صورت گیرد».

لزوم آگاه سازی نسبت به باورهای غلط در جامعه

«نهیه علی کرمی» دلایل پایین بودن میزان اهدای عضو در استان را برگرفته از باورهای غلطی که در جامعه وجود دارد٬ دانست. «یکی از دلایلی که کردستان در اهدای عضو رتبه پایینی دارد در وجود باور غلطی است که در ذهن مردم جای گرفته؛ مردمی که از فروش اعضا می گویند و یا حرف های نادرستی که دوست و آشنایان خانواده اهداکننده می زنند و موجب رنجش خانواده های اهدا کننده می شوند».

او در پاسخ به این سؤال که آیا اهدای عضو به مذهب هم مرتبط می شود یا نه؟ گفت که «اهدای عضو به مذهب ربطی ندارد و چه شیعه و چه سنی این کار انجام شده. ما داشته ایم اهداکنندگانی از مناطق سنی نشین استان که اتفاقاً بسیار هم راغب بوده اند برای اهدای عضو». 

تأکید بر فرهنگ سازی و آگاه سازی از جمله نکات مهمی هستند که «علی کرمی» توجه به آن ها را مهم می خواند. «باید برای این کار فرهنگ سازی صورت گیرد و لازم است در این زمینه امامان جمعه و رسانه ها و نهادهای آموزشی نسبت به این مسئله ورود کرده و مردم را از مقوله اهدای عضو آگاه سازند و جلوی تکرار تفکرات نادرست را بگیرند و بیان دارند که اهدای عضو هیچ گونه مغایرتی از نظر فقهی و شرعی و دینی ندارد لذا از مرکز بزرگ اسلامی درخواست داریم که در این حوزه ورود کرده و کمک رسان دانشگاه علوم پزشکی باشند». 

مسئول واحد فراهم آوری و اهدای عضو دانشگاه علوم پزشکی کردستان در ادامه با بیان اینکه مهم‌ترین مورد در فرهنگ سازی اهدای عضو در جامعه آموزش است، خواستار توجه نهادهای آموزشی در این زمینه شد. «در امدادهای اورژانس بحثی داریم به نام احیای قلبی. چون ما احیای قلبی برای همه اشخاص در نظر گرفته ایم و آموزش احیا را داریم بهتر است که درباره مرگ مغزی هم آموزش دهیم که این یعنی چه و چگونه رخ می دهد و دوره آموزش بیمار مرگ مغزی و اهدای عضو در نهادهایی که قابلیت آموزش دارند را برگزار کنیم. در این زمینه هم باید از دوره راهنمایی این مهم آموزش داده شود چرا که بچه ها آموزش های خود را به خانواده انتقال می دهند و خانواده هم به دیگران و همین طور می چرخد و فرهنگ سازی و اطلاع رسانی شکل می گیرد». 

آموزش به مدیران و پرسنل ادارات در راستای فرهنگ سازی و آشنایی با اهدای عضو از دیگر مواردی بود که «علی کرمی» درخواست اجرای آن را در راستای کمک به دانشگاه علوم پزشکی داشت.  

او در راستای فرهنگ سازی پیشنهاداتی را هم ارائه داد. «اگر بتوان در سطح شهر مسابقاتی در خصوص بهترین ایده در راستای فرهنگ سازی اهدای عضو با عناوین بهترین عکس و شعار و نقاشی و … برگزار کرد بسیار در ترویج این اقدام حسنه اثرگذار خواهد بود. رسانه ها و نهادهای فرهنگی و هنری می توانند در برگزاری چنین مسابقاتی نقش داشته باشند و کمک کنند».

اقداماتی جهت تکریم خانواده های اهداکننده عضو

مسئول واحد فراهم آوری اهدای عضو علوم پزشکی کردستان گریزی هم داشت به مجموعه اقداماتی که در حوزه اهدای عضو توسط دانشگاه علوم پزشکی انجام می شود. «اشخاصی که اهدای عضو می کنند نیاز به داشتن جایگاه خاصی هستند برای همین اقدامی که در دانشگاه علوم پزشکی انجام شده این است که در هر بیمارستانی اتاقی فراهم کرده ایم به نام اتاق فراهم آوری و اهدای عضو که این اتاق برای همه یکسان بوده با یک اندازه و یک تابلو و استاندارد لازم و همین باعث اعتمادسازی میان مردم می شود. همین طور در روز درختکاری هم به نام اهداکنندگان عضو، بوستانی در هر شهرستان تعیین کرده ایم به نام بوستان نام آوران زندگی که به نام هر اهدا کننده ای یک نهال کاشته خواهد شد». 

«علی کرمی» با اشاره به اینکه همه این ها برای شروع فرآیند فرهنگ سازی است، از انجام اقدامات دیگری برای خانواده اهداکنندگان گفت. «لازم است جهت احترام به خانواده های اهدا کنندگان عضو مزار مشخصی برای عزیزانشان در نظر گرفته شود و برای همین مورد از استاندار درخواست داریم که در شهرستان های استان قطعه ای از آرامستان ها اختصاص یابد به اهداکنندگان عضو که در مراسمات مختلف بتوان به مزار این عزیزان رفته و فرهنگ سازی داشت».

او همین طور خواستار پوشش های بیمه ای برای خانواده اهدا کنندگان عضو  شد. «درخواست داریم که سازمان های بیمه گر پوشش بیمه تکمیلی این خانواده ها را تقبل کنند چون واقعاً بسیاری از خانواده ها نیاز به بیمه دارند و در این زمینه مشکلاتی را داشته و با این کار برای پروسه های درمانی کمک به آنان می شود».

بیشترین عامل مرگ مغزی در کردستان

«علی کرمی» گریزی هم داشت به رنج سنی اهداکنندگان عضو. «برای اهدای عضو در کودکان باید حداقل ۱۰ کیلو وزن داشته باشند و در بزرگ سالان تا سن ۷۵ سالگی قابلیت اهدا را دارند. البته این سن به سبک زندگی سالم اهداکننده مرتبط می شود؛ ممکن است اعضای بدن شخصی در سن بالاتر هم که سبک زندگی سالم داشته را بتوان اهدا کرد». 

او با عنوان اینکه در کردستان از همه نوع رنج سنی برای اهدای عضو وجود داشته دو عامل اصلی که بیشتر منجر به مرگ مغزی در استان می شوند را در تصادف و مسمومیت ها دانست.  

ناشناس ماندن اهداکننده عضو و گیرنده عضو از جمله قوانینی است که «علی کرمی» از آن گفت و علت آن را هم در جلوگیری از تبعات عاطفی و احساسی عنوان کرد.   

او در پایان از دو نکته مهم دیگر هم سخن گفت. «ما در دانشگاه علوم پزشکی دو بخش داریم برای اهداکنندگان زنده؛ یکی بخش پیوند کلیه در بیمارستان کوثر است و دیگری هم پیوند مغز استخوان در بیمارستان بعثت که این دو بخش برای بیماران کلیوی و بیمارانی که نیاز به پیوند مغز استخوان دارند بسیار کارآمد و حیاتی هستند». 

«نهیه علی کرمی» بار دیگر بر فرهنگ سازی و تلاش برای بالا بردن میزان اهدای عضو در استان توسط همه عوامل اثرگذار در جامعه تأکید کرد. /

* گفت و گو: زیبا امیدی فر