به گزارش خبرنگار کردپرس، پنجم ژوئن هر سال از سوی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی محیط زیست نامگذاری شده که هدف از این نامگذاری افزایش آگاهی مردم برای نگهداری محیط زیست و تحریک سیاست مداران به گرفتن تصمیماتی برای رویارویی با تخریب محیط زیست و گونه های زیستی جانوری است.

تاریخچه روز جهانی محیط زیست به سال ۱۹۷۲ یعنی ۵۳ سال پیش باز می گردد. در آن سال برای اولین بار، سازمان ملل متحد کنفرانسی را با موضوع انسان و محیط زیست در شهر استکهلم سوئد برگزار و همزمان با برپایی این کنفرانس مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌ای را تصویب کرد که منجر به تشکیل برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) شد. هم‌اکنون از سال ۱۹۷۲ تاکنون UNEP در سراسر جهان مراسم ویژه‌ای را به مناسبت این روز برگزار می‌کند. مراسم این روز می‌تواند به اشکال مختلف باشد٬ مثل راهپیمایی‌های خیابانی، همایش‌های دوچرخه سواری، نمایش، مسابقات نقاشی و مقاله‌نویسی در مدارس، درختکاری، فعالیت‌های مربوط به بازیافت، پاکسازی و…. 

هدف از برگزاری چنین مراسم‌هایی جلب توجه عمومی به مسائلی است که محیط زیست را آلوده می‌سازد. هر سال هم یکی از مسائلی که شدیداً محیط زیست را تهدید می‌کند به عنوان موضوع این روز انتخاب می‌شود.

«بخشیدن چهره‌ای انسانی به مسائل زیست‌محیطی، توانمندسازی مردم برای تبدیل شدن به فعالانی در زمینه توسعه پایدار و متوازن، ارتقا این بینش عمومی که جوامع در تغییر دیدگاه‌ها و در خصوص مسئله محیط زیست نقش محوری و اساسی ایفا می‌نمایند، ترویج مشارکت با هدف اطمینان از برخورداری همه ملت‌ها از آینده‌ای امن‌تر و سعادتمندانه‌تر» از جمله اهداف مدنظر برای انتخاب چنین روزی است.  

روز جهانی محیط زیست با شعار «تنها یک زمین» آغاز شد و تا امسال با شعار «پایان دادن به آلودگی پلاستیکی» ادامه دارد. این شعار به طور رسمی توسط برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد اعلام شده و بازتاب‌دهنده نگرانی جهانی درباره بحران پلاستیک و ضرورت اقدام فوری است.

در واقع حذف آلودگی پلاستیکی از سطح سیاره، گامی کلیدی در دست یابی به اهداف توسعه پایدار است؛ از جمله اقدام در برابر تغییرات اقلیمی، تولید و مصرف پایدار، حفاظت از دریاها و اقیانوس‌ها، بازسازی اکوسیستم‌ها و حفظ تنوع زیستی.

باید دانست که محیط زیست به مجموعه ای از عوامل طبیعی و انسانی گفته می شود که بر زندگی موجودات زنده تأثیر می گذارند. این عوامل شامل هوا، آب، خاک، گیاهان، حیوانات و انسان هاست. در محیط زیست سالم تمامی این عوامل در تعادل بوده و باید بتوانند به طور پایدار به بقای گونه ها و حفظ منابع طبیعی کمک کنند. اما وقتی محیط زیست دچار آلودگی یا تخریب شود تعادل این سیستم به هم می خورد و زندگی انسان ها و سایر موجودات را تهدید می کند.  

این روز در ایران به نام هفته محیط زیست و با عنوان «محیط زیست مطلوب٬ تعهد مسئولان٬ همراهی مردم» شناخته می شود که با روزشمار مختلفی همراه است. «مدیریت پسماند و مقابله با آلودگی پلاستیک٬ آموزش، مشارکت های مردمی، مسئولیت اجتماعی٬ حفاظت از تالاب¬ها تا شکوفایی دریاها٬ تنوع زیستی: سرمایه ملی٬ حفظ محیط زیست: سرمایه گذاری برای تولید٬ حکمرانی محیط زیست و پاسخگوئی مسئولان٬ محیط زیست و فناوری های نوین» از جمله روزشمار هفته محیط زیست به حساب می آیند.  

محیط زیست سالم و پاک یکی از عناصر پنج گانه توسعه پایدار است که حفاظت از آن وظیفه ای همگانی بوده و همه در قبال آن مسئولیت دارند.  

بشر سالیانه بیش از ۴۳۰ میلیون تن پلاستیک تولید می کند که دو سوم آن ها محصولاتی با عمر کوتاه هستند که به زودی به زباله تبدیل می شوند٬ اقیانوس ها را پر  و اغلب راه خود را به زنجیره غذایی انسان باز می کنند.  

در همین زمینه رئیس طرح چرخه حیات برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد می گوید «بسیاری از مردم نمی دانند ماده ای که در زندگی روزمره ما جای گرفته٬ می تواند تأثیرات قابل توجهی نه تنها بر حیات وحش بلکه بر آب و هوا و سلامت انسان داشته باشد». 

براساس گزارش مرکز محیط زیست سازمان ملل٬ پلاستیک؛ ماده ای مقرون به صرفه٬ بادوام و انعطاف پذیر بوده که در زندگی مدرن نفوذ کرده و در همه چیز از بسته بندی گرفته تا لباس و محصولات زیبایی٬ دیده شده اما در مقیاس وسیعی دور ریخته می شود. هر ساله بیش از ۲۸۰ میلیون تن از محصولات پلاستیکی با عمر کوتاه به زباله تبدیل می شوند.   

در مجموع ۴۶ درصد از زباله های پلاستیکی دفن شده در حالی که ۲۲ درصد به دلیل مدیریت نادرست به زباله تبدیل  می شوند. برخلاف سایر مواد٬ پلاستیک تجزیه زیستی نمی شود. این آلودگی حیات وحش دریایی را خفه و به خاک آسیب می رساند و آب های زیرزمینی را مسموم کرده و می تواند اثرات جدی بر سلامت داشته باشد.  

بخش بسته بندی بزرگ ترین تولید کننده زباله های پلاستیکی یک بار مصرف در جهان است. تقریباً ۳۶ درصد از کل پلاستیک های تولید شده در بسته بندی استفاده می شوند. این شامل ظروف پلاستیکی یکبار مصرف غذا و نوشیدنی است که ۸۵ درصد آن ها در محل های دفن زباله یا به عنوان زباله های مدیریت نشده سر در می آورند. کشاورزی یکی دیگر از حوزه هایی است که پلاستیک در آن فراگیر هست. از پوشش بذر گرفته تا فیلم مالچ٬ از آن استفاده می شود. صنعت ماهیگیری منبع مهم دیگری است. تحقیقات اخیر نشان می دهد که بیش از ۱۰۰ میلیون پوند پلاستیک فقط از طریق تجهیزات ماهیگی صنعتی وارد اقیانوس ها می شود. صنعت مد هم یکی دیگر از مصرف کنندگان عمده پلاستیک است. حدود ۶۰ درصد از مواد ساخته شده برای لباس از پلاستیک است.  

در مورد آلودگی پلاستیکی چه اقداماتی انجام می شود؟

در سال ۲۰۲۲ کشورهای عضو سازمان ملل متحد در مورد قطعنامه ای برای پایان داد به آلودگی پلاستیکی توافق کردند. یک کمیته مذاکره بین دولتی به تدوین یک ابزار قانونی الزام آور در مورد آلودگی پلاستیکی پرداخت. نکته مهم اینجاست که مذاکرات بر اقداماتی متمرکز شده که کل چرخه عمر پلاستیک ها٬ از استخراج و طراحی محصول گرفته تا تولید و مدیریت پیمانی را در نظر می گیرد و فرصت هایی را برای طراحی پیمانی قبل از ایجاد آن به عنوان بخشی از یک اقتصاد چرخشی پررونق فراهم می کند.  

اگرچه این پیشرفت خبر خوبی است، اما تعهدات فعلی دولت‌ها و صنایع کافی نیست. برای مقابله مؤثر با بحران آلودگی پلاستیک، تغییرات سیستماتیک مورد نیاز است. این به معنای دور شدن از اقتصاد خطی پلاستیک فعلی، که بر تولید، استفاده و دور ریختن مواد متمرکز است، به سمت اقتصاد چرخشی پلاستیک است، جایی که پلاستیک تولید شده تا حد امکان با بالاترین ارزش خود در اقتصاد نگهداری می‌شود.

در این زمینه کشورها باید نوآوری را تشویق کنند و برای کسب و کارهایی که پلاستیک های غیرضروری را کنار می گذارند مشوق هایی ارائه دهند. برای جلوگیری از تولید یا استفاده از محصولات پلاستیکی یکبار مصرف٬ مالیات لازم است در حالی که برای تشویق جایگزین ها مانند محصولات قابل استفاده مجدد باید تخفیف های مالیاتی٬ یارانه ها و سایر مشوق های مالی اعمال شود. زیرساخت های مدیریت پیمانی هم باید بهبود یابد. دولت ها همچنین می توانند در فرآیند کمیته مذاکره بین دولتی برای ایجاد یک ابزار قانونی الزام آور که با آلودگی پلاستیکی از جمله در محیط دریایی مقابله می کند مشارکت کنند.

یک فرد عادی در مورد آلودگی پلاستیک چه کاری می‌تواند انجام دهد؟
در حالی که بحران آلودگی پلاستیک نیاز به اصلاحات سیستماتیک دارد، انتخاب‌های فردی هم می‌توانند مؤثر باشند. مانند تغییر رفتار برای اجتناب از محصولات پلاستیکی یکبار مصرف در هر زمان ممکن. اگر استفاده از محصولات پلاستیکی اجتناب‌ناپذیر است، باید آنها را دوباره استفاده یا تغییر کاربری داد تا زمانی که دیگر قابل استفاده نباشند - در آن مرحله باید بازیافت یا به درستی دفع شوند. کیسه‌ها را به فروشگاه مواد غذایی بیاورید و در صورت امکان، سعی کنید گزینه‌های غذایی محلی و فصلی را خریداری کنید که به بسته‌بندی و حمل و نقل پلاستیکی کمتری نیاز دارند.

یکی از مهمترین اقداماتی که افراد می‌توانند انجام دهند این است که با صحبت با نمایندگان محلی خود در مورد اهمیت این موضوع و حمایت از مشاغلی که در تلاش برای کاهش محصولات پلاستیکی یکبار مصرف در زنجیره‌های تأمین خود هستند، اطمینان حاصل کنند که صدایشان شنیده می‌شود. افراد همچنین می‌توانند حمایت خود را از آنها در رسانه‌های اجتماعی نشان دهند. اگر مردم شرکتی را ببینند که از پلاستیک غیرضروری استفاده می‌کند (مانند پلاستیک‌های یکبار مصرف که میوه‌ها را در یک فروشگاه مواد غذایی می‌پوشانند)، می‌توانند با آنها تماس بگیرند و از آنها بخواهند که عملکرد بهتری داشته باشند.

با این وصف روز جهانی محیط زیست فرصتی است برای همه ما تا درباره اهمیت حفاظت از کره زمین بیاندیشیم و اقدام کنیم. این روز نه تنها یادآور چالش‌های بزرگ محیط زیستی مانند آلودگی پلاستیکی و تغییرات اقلیمی است، بلکه فرصتی برای آموزش، آگاهی‌بخشی و همبستگی جهانی خواهد بود. /

منبع: سایت طرح برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد