به گزارش کردپرس، در ۱۹ مارس، اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول، به اتهام فساد و سوء‌استفاده از مقام عمومی رسماً بازداشت شد. این تاریخ‌ها حائز اهمیت‌اند، چرا که تنها چهار روز بعد، در ۲۳ مارس، حزب جمهوری‌خواه خلق قرار بود در یک انتخابات مقدماتی نامزد خود را برای انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۸ معرفی کند. امام‌اوغلو تنها نامزد این رقابت بود. از این رو، افکار عمومی گسترده‌ای این بازداشت را نه به‌عنوان اقدامی برای مبارزه با فساد، بلکه تلاشی برای حذف یک رقیب قدرتمند انتخاباتی ارزیابی کرده‌اند.

پس از بازداشت امام‌اوغلو، ترکیه شاهد موجی از اعتراضات سراسری بود که به‌تدریج فروکش کرده‌اند. با این حال، این رخدادها جایگاه اخلاقی و سیاسی اپوزیسیون را تقویت کرده و به حزب جمهوری‌خواه خلق شتاب سیاسی تازه‌ای بخشیده‌اند. اما با وجود فاصله سه‌ساله تا برگزاری انتخابات بعدی، حفظ این شتاب کار آسانی نخواهد بود.

موفقیت اپوزیسیون در گرو نحوه بهره‌برداری از این انرژی تازه در مسیر فرآیندهای سیاسی و پرهیز از تفرقه داخلی است. در این مسیر، سه مسئله اهمیت کلیدی دارند: تعیین نامزد نهایی ریاست‌جمهوری، گسترش پایگاه اجتماعی فراتر از حامیان سنتی حزب، و تمرکز بر مسائل حکمرانی به‌جای سیاست هویتی.

مسئله نامزدی ریاست‌جمهوری

اپوزیسیون ترکیه برای مدت طولانی، از فقدان یک نامزد کاریزماتیک برای رقابت جدی با رجب طیب اردوغان رنج می‌برد. رهبران پیشین CHP، از جمله دنیز بایکال و کمال قلیچداراوغلو، فاقد جذابیت شخصی لازم بودند– هرچند قلیچداراوغلو در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۳، به‌عنوان نامزد مشترک اپوزیسیون توانست نزدیک به ۴۸ درصد آرا را کسب کند.

پیروزی‌های CHP در انتخابات شهرداری‌ها در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۴ ورق را برگرداند و امام‌اوغلو در استانبول و منصور یاواش در آنکارا به چهره‌هایی ملی تبدیل شدند. همچنین، اوزگور اوزل، رئیس کنونی حزب، پس از بازداشت امام‌اوغلو، نقش برجسته‌تری یافته است.

پیش از بازداشت، تقریباً همه‌چیز حکایت از آن داشت که امام‌اوغلو نامزد نهایی خواهد بود و در واقع، حزب نیز در انتخابات درون‌حزبی وی را به‌عنوان نامزد اعلام کرد. اما بازداشت و لغو مدرک دانشگاهی وی – که از شروط قانونی برای کاندیداتوری ریاست‌جمهوری است – ممکن است مانع از حضور او در رقابت شود. در این صورت، دوباره مسئله تعیین نامزد مطرح خواهد شد و این بار خطر اختلافات داخلی و شکاف در اپوزیسیون بیشتر خواهد بود.

در حال حاضر، اوزگور اوزل محتمل‌ترین جانشین امام‌اوغلو به‌شمار می‌رود. او عملکرد خوبی پس از بازداشت داشته و در کنگره اضطراری ۶ آوریل، قدرت خود را تثبیت کرده است. از سوی دیگر، اگرچه منصور یاواش نیز از محبوبیت برخوردار است، اما شانس او کمتر ارزیابی می‌شود. با این حال، هرگونه تصمیم یا کناره‌گیری او تأثیر بسزایی در سرنوشت اپوزیسیون خواهد داشت.

گسترش پایگاه اجتماعی

CHP  برای موفقیت در انتخابات، باید از پایگاه سنتی رأی خود فراتر برود. این حزب سال‌ها بین ۲۰ تا ۲۵ درصد آرا را به خود اختصاص می‌داد و در جلب حمایت کردها و محافظه‌کاران ناتوان بود.

با این حال، تلاش‌های قلیچداراوغلو برای گفت‌وگو با این گروه‌ها باعث گسترش پایگاه اجتماعی حزب شد. امام‌اوغلو و یاواش نیز با پیشینه‌هایی متفاوت از خط سنتی حزب، به چهره‌هایی وحدت‌بخش تبدیل شدند. یاواش در میان ملی‌گرایان و محافظه‌کاران، و امام‌اوغلو در میان کردها و طبقات متوسط شهری محبوب بودند. اکنون که امام‌اوغلو در زندان است، تداوم این روند مورد تردید قرار گرفته است.

یکی از آزمون‌های فوری، چگونگی رویکرد CHP به روند صلح با کردها خواهد بود. این حزب و حزب دموکراتیک خلق‌ها (DEM) در بسیاری از انتخابات، از جمله استانبول، با یکدیگر همکاری داشتند. اکنون CHP انتظار دارد که DEM از امام‌اوغلو دفاع کند، و در مقابل، DEM انتظار دارد CHP از روند صلح کردها حمایت کند.

اگر این بده‌بستان سیاسی به‌درستی مدیریت نشود، ممکن است به شکاف بین این دو نیروی کلیدی در اپوزیسیون منجر شود. موفقیت روند صلح کردها، می‌تواند یکی از پایه‌های اصلی استبداد سیاسی در ترکیه را سست کند؛ چراکه مسأله کردها و بُعد امنیتی آن، همواره بهانه‌ای برای حکومت‌ها جهت سرکوب آزادی‌ها بوده است.

پرهیز از تنش های فرهنگی و هویتی

چالش دیگر اپوزیسیون، تمرکز بر سیاست‌های حکمرانی و پرهیز از افتادن در دام جنگ‌های فرهنگی و هویتی است. CHP  در دوران بایکال، عمدتاً در تقابل با محافظه‌کاران مذهبی، بر شکاف سکولار-اسلام‌گرا تأکید می‌کرد. اما این خط ‌مشی، به دلیل بافت جمعیتی محافظه‌کار کشور، از پیش بازنده بود و پیروزی‌های پیاپی اردوغان گواهی بر این امر است.

قلیچداراوغلو رویکرد متفاوتی اتخاذ کرد و از درگیری‌های هویتی فاصله گرفت. پیروزی‌های CHP در استانبول و آنکارا نیز نشان داد که تمرکز بر بهبود حکمرانی و کارآمدی دولت، برگ برنده اصلی اپوزیسیون است. همین مسیر باید در آینده ادامه یابد.

به‌طور خلاصه، اپوزیسیون ترکیه با بازداشت امام‌اوغلو، نیروی سیاسی و اخلاقی تازه‌ای کسب کرده است. اما تأثیر این رخداد بر سیاست ترکیه، به چگونگی مدیریت سه چالش کلیدی فوق بستگی دارد. در هر صورت، بازداشت امام‌اوغلو نقطه عطفی در مسیر سیاست‌ورزی اپوزیسیون ترکیه خواهد بود.

منبع: اندیشکده چتم هاوس لندن