کرد پرس- این اقدام که به دنبال انتشار بیانیه‌ای از سوی عبدالله اوجالان، رهبر محبوس پ. ک.ک، و برگزاری دوازدهمین کنگره این حزب در کوه‌های قندیل انجام شد، به معنای پایان قریب به چهار دهه مبارزه مسلحانه و ورود احتمالی به یک مرحله تازه از رابطه دولت ترکیه با جامعه کُرد تلقی می‌شود.
پ. ک.ک در این بیانیه اعلام کرد که ماموریت تاریخی‌اش به پایان رسیده و اکنون دوران مبارزه سیاسی و مدنی آغاز شده است. هدف این گزارش، بررسی ابعاد مختلف این تحول تاریخی است؛ از جمله واکنش‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی، امتیازات احتمالی داده شده به پ. ک.ک، موضع‌گیری احزاب سیاسی و در نهایت، بررسی وضعیت اعضای مسلح این سازمان پس از انحلال رسمی آن.
زمینه‌های سیاسی و منطقه‌ای انحلال پ. ک.ک
شرایط داخلی ترکیه در سال ۲۰۲۵، به شدت تحت تأثیر مشکلات اقتصادی، تنش‌های سیاسی و روند آماده‌سازی برای انتخابات آتی قرار گرفته است. دولت رجب طیب اردوغان در حالی که با کاهش محبوبیت داخلی و افزایش فشارهای منطقه‌ای و بین‌المللی مواجه بود، به‌دنبال اتخاذ گام‌هایی برای کاهش تنش‌های داخلی و بازگرداندن ثبات به مناطق جنوب شرقی کشور است.
از سوی دیگر، نیروهای پ. ک.ک نیز با مشکلاتی چون کاهش پایگاه اجتماعی، تحلیل رفتن منابع مالی، کاهش نیرو و افزایش فشارهای نظامی ترکیه در شمال عراق و سوریه مواجه بودند. هم‌زمان، تحولات منطقه‌ای چون تغییر رویکرد ایالات متحده در قبال نیروهای کُرد سوریه، اختلافات درون کُردها، و نزدیکی روابط ترکیه با کشورهای عربی، فضا را طوری آماده کرد که چرخش استراتژیک از سوی پ. ک.ک را شاهد باشیم.
برخی تحلیل‌گران معتقدند این انحلال نه تنها حاصل فشارهای نظامی، بلکه محصول یک توافق پنهانی و نرم میان دولت ترکیه و پ. ک.ک است.
موضع دولت و حزب عدالت و توسعه (AKP)
واکنش اولیه حزب عدالت و توسعه (AKP) و دولت ترکیه نسبت به انحلال پ. ک.ک، محتاطانه اما مثبت بود. سخنگوی این حزب، عمر چلیک، ضمن استقبال از این تصمیم، تأکید کرد که دولت تنها زمانی آن را واقعی تلقی خواهد کرد که شامل خلع‌سلاح کامل همه شاخه‌ها و قطع ارتباط با گروه‌های مسلح کُردی در سوریه (یگان‌های مدافع خلق) و اروپا باشد.
بر اساس گمانه‌زنی‌ها، دولت ترکیه در راستای کاهش هزینه‌های امنیتی و افزایش مقبولیت عمومی خود، تمایل دارد که این روند را به‌عنوان «موفقیتی در مبارزه با تروریسم» و گامی به سوی آرامش ملی معرفی کند. با این حال، منابع نزدیک به دولت نیز احتمال داده‌اند که در ازای خلع سلاح کامل، امتیازاتی به‌صورت تدریجی و غیرعلنی به جناح‌های مدنی کُردها اعطا شود.
دولت همچنین تلاش دارد تا ضمن کنترل رسانه‌ای بر این فرآیند، از هرگونه تنش میان قومیتی و واکنش منفی در استان‌های ملی‌گرا جلوگیری کند.
مواضع حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) و اپوزیسیون
حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) به‌عنوان اصلی‌ترین حزب مخالف دولت، نسبت به روند و شیوه اعلام انحلال پ. ک.ک ابراز تردید کرده است. رهبر این حزب، اوزگور اوزل، در مصاحبه‌ای اعلام کرد که پایان خشونت مسلحانه امری مثبت است، اما دولت باید به جای توافقات پشت‌پرده با یک گروه شبه‌نظامی، فرآیند صلح را از طریق نهادهای قانونی و با مشارکت احزاب پارلمانی پیش ببرد CHP از حقوق فرهنگی و زبانی کُردها حمایت می‌کند، اما هشدار داده است که امتیازدهی پنهانی به گروهی که سابقه خشونت دارد، می‌تواند به افزایش بی‌اعتمادی عمومی و تشدید تنش‌های سیاسی منجر شود.
این حزب همچنین خواهان نظارت دقیق نهادهای امنیتی بر روند بازگشت اعضای مسلح پ. ک.ک به زندگی مدنی است و معتقد است که هرگونه برخورد تبعیض‌آمیز یا ترجیحی، مغایر با اصول جمهوریت است.
احتمال امتیازات غیررسمی به پ. ک.ک
بر اساس منابع رسانه‌ای و تحلیلی، دولت ترکیه ممکن است در چارچوبی غیررسمی برخی امتیازات محدود و مرحله‌ای را به پ. ک.ک یا جناح‌های مدنی وابسته به آن اعطا کند. این امتیازات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
بهبود شرایط زندان عبدالله اوجالان، شامل دسترسی بیشتر به وکیل یا احتمال انتقال به حبس خانگی در آینده.
آزادی یا تخفیف مجازات برای برخی فعالان سیاسی کُرد از جمله صلاح‌الدین دمیرتاش.
گسترش آموزش زبان کُردی در مدارس دولتی به‌صورت اختیاری و افزایش مجوز برای رسانه‌های کُردی‌زبان.
ارائه مصونیت محدود به اعضای خلع‌سلاح شده پ. ک.ک که سابقه درگیری مستقیم یا جرایم خشن ندارند.
اجازه فعالیت فرهنگی یا مدنی به برخی اعضای سابق پ. ک.ک در چارچوب نهادهای غیرنظامی.
وضعیت کادرهای پ. ک.ک پس از انحلال
پس از انحلال رسمی، آینده اعضای مسلح پ. ک.ک یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل پیش روی دولت ترکیه و نهادهای امنیتی است. بر اساس اطلاعات موجود، طرحی غیررسمی در حال بررسی است که طی آن اعضا به‌صورت طبقه‌بندی‌شده مورد بررسی قرار گیرند:
۱ - اعضای سطح پایین و بدون سابقه کیفری: احتمال بازگشت به جامعه با دوره‌های بازپروری و نظارت امنیتی
۲- فرماندهان میانی بدون مشارکت در عملیات خشن: تحت نظر بودن و محدودیت در فعالیت سیاسی
۳- اعضای دارای سابقه اقدامات خشونت‌آمیز: ادامه روند قضایی و حبس
۴- زنان و نوجوانان عضو: تمرکز بر آموزش، حمایت روانی و توانمندسازی اجتماعی
همچنین اعضای مستقر در سوریه، عراق و اروپا، به‌خصوص شاخه‌هایی نظیر YPG، در شرایط مبهم‌تری قرار دارند و دولت ترکیه این شاخه‌ها را همچنان تهدید امنیتی قلمداد می‌کند.
نتیجه‌گیری
انحلال پ. ک.ک فرصتی تاریخی برای حل یکی از مزمن‌ترین بحران‌های سیاسی-امنیتی ترکیه است. با این حال، موفقیت این فرآیند بستگی کامل به شفافیت در اجرا، عدم امتیازدهی پنهانی، نظارت نهادهای دموکراتیک، و مشارکت واقعی جامعه مدنی دارد. اگر این روند به درستی مدیریت شود، می‌تواند الگویی برای حل دیگر بحران‌های مشابه در منطقه باشد؛ در غیر این صورت، ممکن است باعث بازتولید خشونت در قالبی جدید شود.
نظر شما