به گزارش کردپرس، دولت ترکیه ماه‌هاست تلاش کرده تا سه هدف عمده را به‌طور هم‌زمان یا تقریباً هم‌زمان محقق کند تا هم قدرت خود را در داخل کشور تثبیت کند و هم نفوذش را در سطح منطقه افزایش دهد. این رویکرد سه‌جانبه شامل موارد زیر است:
۱- نابودی دموکراسی و از بین بردن اپوزیسیون سیاسی داخلی از طریق طرح اتهامات جدی علیه «اکرم امام‌اوغلو»، شهردار محبوب استانبول و یکی از چهره‌های برجسته حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)؛
۲-جذب حزب طرفدار کردها یعنی حزب «برابری و دموکراسی خلق‌ها» یا DEM) به یک ائتلاف برای پیروزی در انتخابات آینده، به‌گونه‌ای که «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور کنونی، حکومت ۲۲ ساله خود را تداوم بخشیده و عملاً تبدیل به «رهبر مادام‌العمر» شود؛
۳ -بهره‌برداری از نفوذ قدرتمند و تازه به‌دست‌آمده‌اش در سوریه برای بی‌اثر کردن قدرت کردها در شمال شرق و همچنین در دولت مرکزی سوریه.
اردوغان با دونالد ترامپ رابطه‌ای نزدیک‌تر از رابطه با جو بایدن داشته است. او امیدوار است این رابطه، امکان فروش جنگنده‌های F-35 به ترکیه را بدون نیاز به کنار گذاشتن سامانه موشکی روسی S-400 فراهم کند. همچنین معتقد است ترامپ ممکن است به همکاری آمریکا با نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) که تحت رهبری کردهاست، پایان دهد؛ چرا که این نیروها در حال ادغام با ارتش ملی سوریه هستند، با این فرض که دولت سوریه خود توانایی مقابله با تهدید داعش را دارد. اردوغان باور دارد که ترامپ نیز از اقدامات ضد دموکراتیک داخلی او انتقادی نخواهد کرد.
اردوغان همچنین باید توضیح دهد که چگونه ترکیه می‌تواند در راستای اولویت اصلی دولت سوریه یعنی «ثبات کشور»، به آن کمک کند، در حالی که هم‌زمان با نگرانی‌های آمریکا درباره بهبود وضعیت سوریه نیز هماهنگ باشد و نشان دهد که صرفاً به دنبال منافع خود نیست. او همچنین باید نشان دهد که ترکیه آماده همکاری با اسرائیل است تا از تقسیم سوریه به مناطق نفوذ مختلف که می‌تواند دولت دمشق را به‌شدت تضعیف کند، جلوگیری شود.
نتایج شش نظرسنجی سراسری در ترکیه که پس از بازداشت امام‌اوغلو انجام شده‌اند، همگی جایگاه حزب او را در صدر نشان می‌دهند. هزاران ترک در اعتراض به زندانی شدن امام‌اوغلو به اتهامات فساد، به خیابان‌ها آمدند — بزرگ‌ترین تظاهرات در بیش از یک دهه اخیر، از زمان جنبش پارک گزی در سال ۲۰۱۳ پس از این اتفاق رقم خورد. این بازداشت جدیدترین گام در کارزار دو دهه‌ای اردوغان برای از بین بردن مخالفان دموکراتیک حکومتش است. با این حال، او هیچ‌گاه نتوانست اپوزیسیون دموکراتیک را به‌طور کامل سرکوب کند و محبوبیتش به‌تدریج کاهش یافته است. از همین رو، با عدم اطمینان از آینده سیاسی خود، چند هفته پیش اردوغان به قلب اپوزیسیون دموکراتیک حمله کرد. پس از بازداشت امام‌اوغلو، او هیچ امتیازی به مخالفان نداد و با قدرت با اعتراضات برخورد کرد.
مسائل داخلی
پس از آنکه حزب عدالت و توسعه (AKP) اردوغان در سال ۲۰۱۵ اکثریت پارلمان ترکیه را از دست داد، به حزب حرکت ملی (MHP) وابسته شد. این حزب تندرو، به رهبری دولت باغچه لی، در انتخابات ۲۰۱۸ با AKP ائتلاف کرد و تاکنون در این اتحاد باقی مانده است. قدرت و نفوذ باغچه لی اکنون برای حفظ جایگاه برتر اردوغان در سیاست ترکیه ضروری است.
او در حرکتی که آشکارا با هماهنگی اردوغان صورت گرفت، در ۲۲ اکتبر ۲۰۲۴ از عبدالله اوجالان، رهبر زندانی حزب کارگران کردستان ترکیه یا .ک.ک که از سوی ترکیه و آمریکا یک گروه تروریستی شناخته می‌شود، دعوت کرد که در صورت فراخوان برای انحلال پ‌ک‌ک، در پارلمان ترکیه سخنرانی کند. پس از آن، باغچلی از حزب دم پارتی دعوت کرد که به «حزبی برای کل ترکیه» تبدیل شود. ائتلافی میان AKP، MHP و DEM عملاً می‌تواند پیروزی اردوغان در انتخابات بعدی را تضمین کند.
این اتحاد می‌تواند منجر به یکی از دو سناریو شود:
1- ۳۶۰ نماینده می‌توانند درخواست انتخابات زودهنگام بدهند و با استفاده از خلأ قانونی در قانون اساسی، به اردوغان اجازه دهند که مجدداً کاندیدا شود — و شاید چند بار دیگر نیز این روند تکرار شود.
2- استفاده از اکثریت پارلمانی این سه حزب برای تصویب اصلاحیه‌ای در قانون اساسی و حذف محدودیت دوره ریاست‌جمهوری برای اردوغان. در هر دو سناریو، حمایت حزب DEM برای تثبیت قدرت اردوغان ضروری است.
تمرکز بر مسئله کردها
اوجالان در ۲۵ فوریه، از زندان خواست که پ‌ک‌ک سلاح‌های خود را زمین بگذارد و منحل شود. پ‌ک‌ک نیز در اول مارس موافقت کرد و آتش‌بس یک‌جانبه‌ای اعلام کرد. آنکارا، نیروهای دموکراتیک سوریه یا SDF را در شمال شرق سوریه وابسته به پ‌ک‌ک می‌داند و خواهان اجرای همان شروط برای خلع سلاح است. اوجالان، اما در بیانیه‌اش اشاره‌ای به نیروهای کرد سوریه نکرده بود.
در ۱۰ مارس، «مظلوم عبدی»، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه، با «احمد شرع»، رئیس‌جمهور سوریه، توافق کرد که نیروهای تحت رهبری کردها در ارتش سوریه ادغام شوند و ساختار اداره خودگردان کردها نیز پایان یابد. با این حال، مشخص نیست همه اجزای SDF با این توافق موافق باشند و مذاکرات دشواری در پیش خواهد بود. همچنین قرار است همه اعضای غیرسوری پ‌ک‌ک سوریه را ترک کنند. مجموع این اقدامات یک پیروزی قابل توجه برای ترکیه محسوب می‌شود.
با این حال، آنکارا نسبت به این توافق هنوز محتاط است. «هاکان فیدان»، وزیر خارجه ترکیه، در ۱۴ مارس به سوریه رفت و اعلام کرد که ترکیه این توافق را «به‌دقت زیر نظر دارد» و خواهان خلع سلاح و انحلال SDF است.
ترکیه دلایلی برای پیشروی محتاطانه دارد: بیش از ۳ میلیون پناهجوی سوری در ترکیه هستند که دولت آنکارا خواهان بازگشت آنهاست اما نگران است که خشونت‌های مجدد، شکاف‌های قومی و بی‌ثباتی این روند را مختل کند. دمشق در ۲۶ دسامبر 2024 اعلام کرد ۱۴ تن از نیروهای امنیتی‌اش توسط علوی‌های وفادار به حکومت قبلی در سوریه کشته شدند. نیروهای امنیتی سوریه در حملات بعدی در لاذقیه و طرطوس، به‌طور گسترده به علوی‌ها حمله کردند. توافق ۱۰ مارس میان دولت سوریه و SDF نه تنها برای ترکیه بلکه برای دولت جدید سوریه نیز سودمند بود. تنش‌های قومی هنوز بالا است و حرکت آهسته و محتاطانه می‌تواند به ترکیه کمک کند تا از تلاش‌های دولت دمشق برای ثبات حمایت کند و مانع آن نشود.
روابط با اسرائیل و ایالات متحده
ترکیه همچنین با اسرائیل دچار مشکلاتی است. موضوع فلسطین همواره باعث تنش در روابط دوجانبه بوده و حمایت رسمی اردوغان از حماس در ۲۳ اکتبر ۲۰۲۳، این تنش‌ها را تشدید کرد. اختلافات بر سر سوریه نیز به‌ویژه، اشغالگری نامحدود اسرائیل (با رضایت آمریکا) و روابط نزدیک اسرائیل با کردها و دروزی‌های سوریه به این مشکلات افزوده است. در هفته‌های اخیر، اسرائیل بیش از ۷۰ عملیات زمینی و ۳۱ حمله هوایی در سوریه انجام داده است.
آمریکا تلاش می کند بخشی از نیروهایش را از سوریه خارج می‌کند و اسرائیل از این مسئله نگران شده است. اسرائیل سه پایگاهی را در سوریه هدف قرار داده که ترکیه برای احداث پایگاه‌های جدید نظامی از آن‌ها بازدید کرده بود. اسرائیل خواهان غیرنظامی‌سازی کامل جنوب سوریه است.
ترکیه و اسرائیل اکنون در آذربایجان در حال گفت‌وگو درباره حضور نیروهایشان در سوریه هستند. آمریکا نیز برای میانجی‌گری اعلام آمادگی کرده است. اگر این گفت‌وگوها گسترده‌تر شود، دو کشور ممکن است درباره مسائل کلان خاورمیانه نیز به توافقاتی برسند.
در حالی که اسرائیل به توانایی دولت دمشق برای آشتی با اقوام و اقلیت‌ها بدبین است، آمریکا با ترکیه هم‌نظر است که سوریه باید به کشوری باثبات و شکوفا تبدیل شود. اما واشنگتن رویکردی آهسته‌تر اتخاذ کرده در حالی که آنکارا بر اقدام سریع تأکید دارد.
در حال حاضر، ترکیه منافع امنیتی خود را بر نیاز سوریه به آشتی و بهبود ترجیح داده، امری که ممکن است تعاملات آن با آمریکا و اسرائیل را پیچیده‌تر کند. درخواست خلع سلاح SDF از سوی ترکیه ممکن است باعث شود رئیس‌جمهور جدید سوریه نتواند امتیازاتی به کردها بدهد که برای ثبات سوریه حیاتی است. این مسئله ممکن است ترکیه و اسرائیل را به تقابل مستقیم بکشاند و آمریکا را وادار کند نقش فعالتری ایفا کند.
گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه اردوغان ممکن است اواخر این ماه به آمریکا سفر کند، گرچه هنوز جزئیات آن نهایی نشده است. در صورت انجام این سفر، اردوغان به دنبال پیشرفت در زمینه خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، پایان حمایت واشنگتن از SDF، لغو تحریم‌ها علیه سوریه و فروش جنگنده‌های F-35 به ترکیه بدون نیاز به کنار گذاشتن سامانه S-400 خواهد بود. همچنین احتمالاً خواهان دریافت تأییدیه رسمی از سوی ترامپ برای اقدامات داخلی‌اش در ترکیه خواهد شد.
در موضوع F-35، ترکیه همچنان از کنار گذاشتن سامانه S-400 خودداری می‌کند، با اینکه این شرط اصلی آمریکا برای فروش این جنگنده‌ها است. ترکیه در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۲ اعلام کرده بود که خرید S-400 یک «موضوع تمام‌شده» است. اکنون آنکارا قصد دارد یک سامانه S-400 را در مرکز سوریه و در نزدیکی مناطقی که اخیراً توسط اسرائیل هدف قرار گرفته‌اند مستقر کند که بخشی از برنامه ترکیه برای ایجاد پایگاه‌های نظامی بلندمدت در سوریه است. این اقدام با وعده‌هایی که قبلاً به واشنگتن داده شده، مغایرت دارد. آمریکا تا زمانی که ترکیه این سامانه‌ها را از بین نبرد یا تحویل ندهد، دلیلی برای فروش F-35 ندارد.
با این وجود، فضای سیاسی در واشنگتن مثبت به نظر می‌رسد. دو رئیس‌جمهور در ۱۶ مارس و تنها دو روز پیش از آنکه روند حذف همیشگی امام‌اوغلو از عرصه سیاسی آغاز شود، گفت‌وگوی تلفنی داشتند. یک هفته بعد «استیو ویتکاف»، نماینده ویژه ترامپ در خاورمیانه، این مکالمه را «شگفت‌انگیز و دگرگون‌کننده» توصیف کرد و گفت که «خبرهای خوبی» از ترکیه می‌رسد. در ۲۵ مارس، پس از آنکه آنکارا اقدامات نهایی را برای حذف امام‌اوغلو انجام داد، ترامپ شخصاً اردوغان را یک «رهبر خوب» خواند. شایعاتی نیز مطرح شده که آمریکا و ترکیه قصد دارند برای خلع سلاح هر دو گروه پ‌ک‌ک و حماس فراخوان مشترکی صادر کنند.
ترکیه به دنبال مسیر مستقل
در کنار سرکوب گسترده دموکراسی — که بازداشت اخیر امام‌اوغلو نمونه بارز آن است — شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد ترکیه ، علی‌رغم انکارهای مکرر، به دنبال آینده‌ای امپریالیستی است. ترکیه عضو نیمه‌متعهد در ناتو است، در جریان جنگ اوکراین به روسیه کمک کرده و هیچ‌گونه تحریم ناتو را علیه آن اعمال نکرده است. در جریان جنگ قره‌باغ با تجهیز ارتش آذربایجان، نفوذ منطقه‌ای خود را گسترش داد و ارمنستان را در تنگنا قرار داد. اکنون نیز امیدوار است از پیروزی در سوریه بهره‌برداری کامل کند. ترکیه به یکی از اصلی‌ترین مخالفان اسرائیل در منطقه تبدیل شده، به حمایت از حماس ادامه می‌دهد و از حمایت افکار عمومی جهان عرب بهره‌برداری می‌کند.
ترکیه در ابعاد نظامی، اقتصادی و سیاسی و بی‌نیاز از اروپا یا آمریکا به دنبال تثبیت جایگاه مستقل خود در منطقه و فراتر از آن است. در هفته‌ها و ماه‌های آینده، نتیجه مذاکرات میان آنکارا و واشنگتن می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای روابط دوجانبه و کل خاورمیانه داشته باشد. مدیریت هم‌زمان منافع اسرائیل، سوریه و ترکیه در سوریه برای آمریکا یک چالش بزرگ خواهد بود. امتیاز دادن به ترکیه برای جلب حمایت آن انتخاب درستی نیست. هرگونه «تغییر دگرگون‌کننده» باید بر اهداف عملی و قابل تحقق برای ثبات و پیشرفت منطقه‌ای متمرکز باشد.
منبع: انستیتو خاورمیانه
نویسنده: دبلیو. رابرت پیرسون
نظر شما